وَ لِكُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ ما رَبُّكَ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ ﴿۱۳۲﴾
هر گروه درجاتی متناسب با اعمالشان دارند؛ و صاحباختیار تو از آنچه میکنند غافل نیست(1).145
انعام (6)
132
در این رابطه به آیه 42 ابراهیم(14) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 162 و 163 آلعمران(3) آمده است.
وَ رَبُّكَ الْغَنِيُّ ذُو الرَّحْمَةِ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِكُمْ ما يَشاءُ كَما أَنْشَأَكُمْ مِنْ ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ آخَرِينَ ﴿۱۳۳﴾
صاحباختیارت بینیاز و دارای رحمت است(1)؛ اگر اراده کند شما را میبرد و پس از شما نسلی دیگر را به خواست خود جانشین [شما] خواهد کرد، چنان که شما را نیز از نسل گروهی دیگر پدید آورد(2).145
انعام (6)
133
مشمولین رحمت را در نیمه دوّم آیه 156 اعراف(7) جستجو فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 133 نساء(4) و 19 و 20 ابراهیم(14) آمده است.
إِنَّ ما تُوعَدُونَ لَآتٍ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ ﴿۱۳۴﴾
هر آنچه به شما وعده داده میشود، به وقوع خواهد پیوست، و شما [خدای را] به تنگ نخواهید آورد(1).145
انعام (6)
134
برای توجیه افزوده، به آیه 2 توبه(9) توجّه فرمایید.
قُلْ يا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلى مَكانَتِكُمْ إِنِّي عامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ تَكُونُ لَهُ عاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ﴿۱۳۵﴾
بگو: ای قوم من، همه امکانات خود را به کار گیرید، من هم [به وظایف خود] عمل میکنم؛ به زودی خواهید دانست که آسایش آخرت متعلّق به کیست؛ به راستی ستمگران رستگار نخواهند شد(1)145
انعام (6)
135
معنی و مفهوم این آیه، در مجموعه آیات 39 و 40 زمر(39) نیز آمده است.
وَ جَعَلُوا لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَ الْأَنْعامِ نَصِيباً فَقالُوا هذا لِلَّهِ بِزَعْمِهِمْ وَ هذا لِشُرَكائِنا فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ فَلا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَ ما كانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلى شُرَكائِهِمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ ﴿۱۳۶﴾
[مشرکان] برای خدا سهمی از کشت و دامها که خودش پدید آورده است، قائل شدند و به تصوّر خودشان گفتند: این بخش ویژه خداست و این بخش ویژه معبودهای ما؛ سهمی که برای معبودان قائل میشدند به خدا نمیرسد، ولی سهم خدا به معبودها تعلق میگیرد؛ [به راستی] داوری بدی میکنند!145
انعام (6)
136
وَ كَذلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ قَتْلَ أَوْلادِهِمْ شُرَكاؤُهُمْ لِيُرْدُوهُمْ وَ لِيَلْبِسُوا عَلَيْهِمْ دِينَهُمْ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما يَفْتَرُونَ ﴿۱۳۷﴾
و همینگونه معبودهای ایشان در نظر بسیاری از مشرکین، قتل فرزندانشان را [به عنوان قربانی برای خدایان] آراستند تا آنان را به هلاکت افکنند و آیینشان را بر آنان مشتبه سازند؛ و اگر خدا میخواست چنین نمیکردند [ولی انسانها را مختار آفرید(1)]، پس آنان را با دروغهایی که میسازند به حال خود واگذار(2)145
انعام (6)
137
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
زیرا هر کسی پند نمیگیرد و متنبه نخواهد شد، به آیه 11 یس(36) توجّه فرمایید.
وَ قالُوا هذِهِ أَنْعامٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ لا يَطْعَمُها إِلاَّ مَنْ نَشاءُ بِزَعْمِهِمْ وَ أَنْعامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُها وَ أَنْعامٌ لا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِراءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِمْ بِما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۱۳۸﴾
به تصور خویش گفتند این دامها و کشتها [که تقدیم خدایان میشود، خوردنش] ممنوع است و جز کسانی که ما بخواهیم، نباید کسی از آن بخورد؛ و سواری بر دامهای دیگری تحریم شده است(1) و بر دامهای دیگری به هنگام ذبح نام خدا را نمیبرند، که افترایی است بر خدا؛ به زودی [خدا] کیفر دروغهایی که میبافند به آنان خواهد داد.146
انعام (6)
138
به آیه 103 مائده(5) و زیرنویس آن توجّه فرمایید.
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الْأَنْعامِ خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا وَ إِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ﴿۱۳۹﴾
و گفتند: جنین و بچهای که در شکم این دامهاست ویژه(1) مردان ماست و بر زنان ما حرام شده است؛ امّا اگر [بچه حیوان] مرده [متولّد شده] باشد، همه در آن شریکند؛ [خدا] به سبب این گفتار [ناهنجار]شان مجازاتشان خواهد کرد؛ زیرا که او فرزانهای است آگاه.146
انعام (6)
139
افزودن «تاء» در آخر واژه «خالص» به منظور مبالغه است، مثل «علاّمه».
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُوا أَوْلادَهُمْ سَفَهاً بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُوا ما رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِراءً عَلَى اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا وَ ما كانُوا مُهْتَدِينَ ﴿۱۴۰﴾
کسانی که فرزندانشان را به سفاهت و نادانی کشتند و نعمتی را که خدا روزیشان کرده بود با افترا به خدا حرام شمردند، به راستی زیانکار شدند؛ آنان گمراه شدند و راهیافته نبودند.146
انعام (6)
140
وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشاتٍ وَ غَيْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُكُلُهُ وَ الزَّيْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَيْرَ مُتَشابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصادِهِ وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿۱۴۱﴾
اوست که باغهایی با داربست و بدون [نیاز به] داربست پدید آورد و نیز نخلستان و کشتزار با میوههای گوناگون و زیتون و انار به صورت مشابه و غیرمشابه؛ هنگامی که به بار مینشیند، از میوه آن بخورید و هنگام برداشت، حق [مستمندان را نیز از] آن بپردازید(1) و اسراف نکنید، که خدا اسرافکاران را دوست ندارد.146
انعام (6)
141
به آیات 24 و 25 معارج(70) توجّه فرمایید.