خُشَّعاً أَبصارُهُم یَخرُجُونَ مِنَ الأَجداثِ کَأَنَّهُم جَرادٌ مُنتَشِرٌ ﴿۷﴾
با دیدگانِ فروافتاده [از وحشت] از گورها(1) خارج شوند(2) گویی ملخهایی پراکنده‌اند(3)؛529
قمر (54)
7
اجداث: جمع جَدَث: گور.
مفهوم عبارت به بیان دیگر در آیات 43 و 44 معارج(70) آمده است.
به بیان دیگر در آیه 4 قارعه(101) آمده است.
مُهطِعِینَ إِلَی الدَّاعِ یَقُولُ الکافِرُونَ هذا یَومٌ عَسِرٌ ﴿۸﴾
[هراسناک] به سوی منادی [محشر] شتابانند(1)، و انکارورزان می‌گویند: این، روز دشواری است.529
قمر (54)
8
وضع و حالشان را در آیه 43 ابراهیم(14) ملاحظه فرمایید.
کَذَّبَت قَبلَهُم قَومُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبدَنا وَ قالُوا مَجنُونٌ وَ ازدُجِرَ ﴿۹﴾
قبل از آنان هم قوم نوح به تکذیب پرداختند و بنده ما را دروغ‌پرداز شمردند و گفتند دیوانه است. و [از دعوت به حق] بازداشته شد.529
قمر (54)
9
فَدَعا رَبَّهُ أَنِّی مَغلُوبٌ فَانتَصِر ﴿۱۰﴾
آنگاه صاحب‌اختیارش را ندا داد که: مغلوب شده‌ام [از آنان] انتقام بگیر.529
قمر (54)
10
فَفَتَحنا أَبوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنهَمِرٍ ﴿۱۱﴾
ما نیز درهای آسمان را برای [ریزشِ] رگباری سیل آسا گشودیم.529
قمر (54)
11
وَ فَجَّرنَا الأَرضَ عُیُوناً فَالتَقَی الماءُ عَلی أَمرٍ قَد قُدِرَ ﴿۱۲﴾
و از زمین هم چشمه‌ها جاری ساختیم و آب[ها] برای طوفانی که مقدّر شده بود، به هم پیوست.529
قمر (54)
12
وَ حَمَلناهُ عَلی ذاتِ أَلواحٍ وَ دُسُرٍ ﴿۱۳﴾
و نوح را بر [کشتی] ساخته و پرداخته از تخته‌ها و میخها(1) سوار کردیم،529
قمر (54)
13
دسر: جمع دسار: میخ.
تَجرِی بِأَعیُنِنا جَزاءً لِمَن کانَ کُفِرَ ﴿۱۴﴾
که زیر نظر ما حرکت می‌کرد؛ برای پاداش به کسی که مورد انکار قرار گرفت.529
قمر (54)
14
وَ لَقَد تَرَکناها آیَةً فَهَل مِن مُدَّکِرٍ ﴿۱۵﴾
و آن [عقوبت و نجات] را(1) نشانه‌ای [از قدرتِ خود] برجای گذاشتیم؛ آیا پندپذیری(2) هست؟529
قمر (54)
15
برای توجیه مرجع ضمیر، به آیات 37 فرقان(25) و 15 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.
به زیرنویس آیه 45 یوسف(12) مراجعه فرمایید.
فَکَیفَ کانَ عَذابِی وَ نُذُرِ ﴿۱۶﴾
[دیدید که] مجازات و هشدار(1) من چگونه بود؟529
قمر (54)
16
در کلمه «نُذُری» ضمیر متکلم «ی» برای تخفیف حذف شده است.
وَ لَقَد یَسَّرنَا القُرآنَ لِلذِّکرِ فَهَل مِن مُدَّکِرٍ ﴿۱۷﴾
قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا پندپذیری هست؟529
قمر (54)
17
کَذَّبَت عادٌ فَکَیفَ کانَ عَذابِی وَ نُذُرِ ﴿۱۸﴾
قوم عاد نیز [پیامبر خود را] دروغ‌پرداز شمردند؛ [دیدید که] مجازات و هشدار من چگونه بود؟529
قمر (54)
18
إِنَّا أَرسَلنا عَلَیهِم رِیحاً صَرصَراً فِی یَومِ نَحسٍ مُستَمِرٍّ ﴿۱۹﴾
تندبادی سرد و سخت را در روزِ(1) شومِ پردوام بر آنان فرستادیم،529
قمر (54)
19
منظور از «روز» در اینجا بخشی از زمان است. به موجب آیه 7 حاقه(69)، این طوفان 7 شب و 8 روز تداوم داشته است.
تَنزِعُ النَّاسَ کَأَنَّهُم أَعجازُ نَخلٍ مُنقَعِرٍ ﴿۲۰﴾
که مردم را از جای می‌کنْد، گویی تنه‌های(1) درختان ریشه کن شده خرما بودند.529
قمر (54)
20
اعجاز: جمع عَجُز: تنه درخت.
فَکَیفَ کانَ عَذابِی وَ نُذُرِ ﴿۲۱﴾
[دیدید که] مجازات و هشدار من چگونه بود؟529
قمر (54)
21
وَ لَقَد یَسَّرنَا القُرآنَ لِلذِّکرِ فَهَل مِن مُدَّکِرٍ ﴿۲۲﴾
قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا پندپذیری هست؟529
قمر (54)
22
کَذَّبَت ثَمُودُ بِالنُّذُرِ ﴿۲۳﴾
قوم ثمود(1) نیز هشداردهندگان را دروغ‌پرداز شمردند.529
قمر (54)
23
به زیرنویس آیه 141 شعراء(26) مراجعه فرمایید.
فَقالُوا أَ بَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَفِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ ﴿۲۴﴾
و گفتند: آیا [سزاوار است] بشری یکّه و تنها از میان خودمان را پیروی کنیم؟ در آن صورت در گمراهی و سردرگمی خواهیم بود(1).529
قمر (54)
24
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 94 اسراء(17) و 7 فرقان(25) آمده، و پاسخ تصوّر جاهلانه آنان در آیات 43 نحل(16) و 8 انبیاء(21) آمده است.
أَ أُلقِیَ الذِّکرُ عَلَیهِ مِن بَینِنا بَل هُوَ کَذَّابٌ أَشِرٌ ﴿۲۵﴾
چگونه از میان همه ما، کلام خدا تنها بر او القاء شده است(1)؟ نه، بلکه او دروغ‌پردازی است خودپسند.529
قمر (54)
25
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 4 ص(38) و 154 شعراء(26) آمده است.
سَیَعلَمُونَ غَداً مَنِ الکَذَّابُ الأَشِرُ ﴿۲۶﴾
فردا خواهند دانست که دروغ‌پرداز خودپسند کیست؟529
قمر (54)
26
إِنَّا مُرسِلُوا النَّاقَةِ فِتنَةً لَهُم فَارتَقِبهُم وَ اصطَبِر ﴿۲۷﴾
برای آزمایشِ آنان آن ماده شتر را [که درخواست کرده‌اند] خواهیم فرستاد(1)، مراقبِ [رفتار]شان باش و [بر آزارشان] شکیبایی کن.529
قمر (54)
27
مُرسِلو: در اصل مرسلونَ، و نون آن در حالت اضافه افتاده است.