فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِنْهُمْ فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ ﴿۲۴۹﴾
هنگامی که طالوت لشگر کشید، [به سربازان خود] گفت: خدا [میزان پایداری] شما را به وسیله یک نهر آب آزمایش خواهد کرد؛ هر که از آب آن بنوشد، از [یاران وفادار] من نیست؛ و هر که از آن نچشد(1)، از [یاران] من به شمار می‌آید، مگر آنکه با دست خود مشتی [از آن] برگیرد(2)؛ [امّا] همگی جز عدّه قلیلی از آن [جویبار] نوشیدند؛ هنگامی که طالوت و مؤمنان همراهش از آن نهر گذشتند، [افراد سست‌عنصری که سیراب شده بودند] گفتند: امروز ما تاب [هماوردی با] جالوت و سپاهیانش را نخواهیم داشت؛ و[لی] کسانی که یقین داشتند(3) به لقای خدا نایل خواهند شد، گفتند: چه بسیار گروهی اندک [و مصمم] که به قانونمندی خدا، بر گروهی عظیم پیروز شدند؛ و خدا با شکیبایان [و پایداران] است.41
بقره (2)
249
طعم به معنی خوردن است و در مورد آشامیدنی‌‌ها به کار نمی‌رود ولی این کلمه در بعضی موارد به معنی چشیدن و مزه کردن می‌آید که در این صورت، هم در مورد خوردنی‌‌ها و هم در مورد آشامیدنی‌‌ها گفته می‌شود کتبِ لغت هم هر دو معنی چشیدن و خوردن را برای این کلمه آورده‌اند. تفسیرهای مجمع‌البیان و المنار و المیزان هم این مورد را چشیدن معنی کرده‌اند.
آب نهرها برخلاف چشمه‌ها، عموماً آلوده و غیرقابل‌شرب است. احتمالاً دستور طالوت دومنظوره بوده و می‌خواسته ضمن حفظ سلامتی لشگریان، صبر و پایداری آنان را تا هنگام رسیدن به چشمه آزمایش کند. اللّه اعلم.
منظور از «ظنّ» در اینجا و در آیه 46 بقره(2)، یقین است؛ با بخش انتهایی آیه 4 بقره(2) مقایسه فرمایید.
وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ ﴿۲۵۰﴾
و چون آنها در برابر جالوت و سپاهیانش موضع گرفتند، گفتند: صاحب‌اختیارا، بر ما شکیبایی و پایداری ببار و گامهای ما را ثبات‌بخش و ما را بر انکارورزان پیروز گردان.41
بقره (2)
250
فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ ﴿۲۵۱﴾
آنگاه سپاه دشمن را به قانونمندی خدا در هم شکستند، و داود [افسر جوان و شجاع سپاه طالوت]، جالوت را به قتل رساند و خدا او را فرمانروایی و دانشِ توأم با بینش بخشید و از آنچه می‌خواست به او آموخت(1)؛ و اگر خدا پاره‌ای از مردم را به وسیله پاره‌ای دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را تباهی فرامی‌گرفت، امّا خدا نسبت به جهانیان افزون‌بخشی دارد.41
بقره (2)
251
موارد آن را در آیه 80 انبیاء(21) و اواخر آیه 10 و تمام آیه 11 سبأ(34) ملاحظه فرمایید.
تِلْكَ آياتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿۲۵۲﴾
این(1) آیات خداست که به حق بر تو می‌خوانیم؛ و تو در زمره پیامبرانی(2)41
بقره (2)
252
به زیرنویس آیه 1 رعد(13) مراجعه فرمایید.
دو بار تأکید که در عبارت اخیر با حروف «انّ» و «لام» آمده، اشاره به انکار مخالفان است که در آیه 43 رعد(13) آمده است.