كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ ﴿۲۱۶﴾
جنگ [در راه حق] بر شما مقرّر گردید در حالی که آن را خوش ندارید(1)؛ و چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید که خیری برای شماست و چه بسا که دوستدار چیزی باشید و شرّی برای شماست؛ [مصلحت را] خدا می‌داند نه شما.34
بقره (2)
216
اینکه جنگ در راه حق چه نوع جنگی است، در آیه 190 بقره(همین سوره) توضیح داده شده است.
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۲۱۷﴾
از تو درباره جنگ در ماه حرام می‌پرسند(1)؛ بگو: جنگ در آن ماه [گناهی] است بزرگ؛ و[لی] بازداشتن [خلق] از راه خدا و مسجدالحرام و انکار [الوهیت] او و اخراج ساکنانش، نزد خدا [گناهی] بزرگتر است؛ و این فتنه از قتل شدیدتر؛ آنان پیوسته با شما جنگ می‌کنند تا اگر بتوانند شما را از دین خود بازگردانند؛ و آنان که از [میان] شما، از دین خود بازگردند و به حال انکار بمیرند، تلاششان در دنیا و آخرت بر باد خواهد رفت(2) و جاودانه دوزخی خواهند بود(3).34
بقره (2)
217
اسامی ماه‌های حرام در قرآن نیامده، فقط به تعدادشان اشاره شده است؛ ولی بعضی از مفسّران با مراجعه به تاریخ گفته‌اند: ماه‌های حرام عبارتند از: ذیقعده، ذیحجّه، محرم و رجب، که سه ماه آن متوالی و یک ماه جداست. در این ماه‌ها هرگونه جنگ و خونریزی ممنوع است. حرمت این چهار ماه، سنت کهن مردم عرب از زمان ابراهیم بوده است. قرآن این سنت ابراهیمی را مورد تأیید قرار داده است. فخر رازی در تفسیر خود گفته است: «توجّه در وضع اعراب نشان می‌دهد که ماه‌های حرام و محترم شمردن خانه کعبه، موجب بقای نسل آنها در طول تاریخ شده است. اگر این عوامل از زمان ابراهیم پی ریزی نشده بود، این قوم وحشی و خونریز خود را نابود کرده بود.» قانون جنگ در اسلام را در آیه 190 بقره(همین سوره) و نیز آیات 8 و 9 ممتحنه(60) ملاحظه فرمایید. این آیه و نیز آیه 194 بقره تبصره ایست بر آن قانون؛ تبصره دیگر قانون جنگ را در آیه 61 انفال(8) ملاحظه فرمایید.
در رابطه با حبط اعمال به آیه 23 فرقان(25) و نیز مثالهایی در این زمینه در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
در رابطه با ارتداد و مجازات آن به آیات 90 آل‌عمران(3) و 137 نساء(4) هم توجه فرمایید، سایر آیات مربوطه 86 آل‌عمران(3) و 54 مائده(5) و به طور ضمنی آیه 140 نساء(4) است.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۱۸﴾
کسانی که ایمان آوردند و کسانی که در راه خدا هجرت کردند و به مبارزه برخاستند، به رحمت خدا امیدوارند، و خدا آمرزگاری است مهربان.34
بقره (2)
218
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ ﴿۲۱۹﴾
درباره مِی و قمار از تو می‌پرسند؛ بگو: در آنها گناه بزرگی است و منافعی [هم] برای مردم دارد، و[لی] گناهش از نفعش بیشتر است؛ و [نیز] از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؛ بگو: [در انفاق] میانه‌رو‌ی(1) [شایسته است]؛ خدا آیات را این گونه برای شما به روشنی بیان می‌کند، بسا که درباره دنیا و آخرت بیندیشید.34
بقره (2)
219
از نظر معنی و مفهوم کلمه «عفو» در این آیه، به آیات 67 فرقان(25) و 29 اسراء(17) توجّه فرمایید.