ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ ﴿۲۳﴾
این همان [فضیلت] است که خدا به بندگان با ایمان و نیکوکارش بشارت می‌دهد؛ بگو: از شما پاداشی بر رسالتم نمی‌خواهم، جز [رعایتِ] مودّت خویشاوندی(1)؛ و هر که [در این رهگذر] اقدام نیکویی بکند، بر پاداشش در آن [مورد] می‌افزاییم(2)؛ که خدا آمرزگاری است حقگزار.486
شوری (42)
23
به آیات 57 فرقان(25) و 47 سبأ(34) که توضیح تکمیلی داده است توجّه فرمایید. ضمناً همانطور که پاداش واقعی معلمین، به نتیجه رسیدن تعلیم و تربیت شاگردان است، پاداش مورد انتظار پیامبر نیز ایجاد دوستی میان قبایلی است که به رغم خویشاوندی همواره با یکدیگر دشمن بودند؛ به آیات 103 آل‌عمران(3) ، 63 انفال(8) و 1 و 2 قریش(106) توجه فرمایید.
در مورد عبارت اخیر، به آیات 160 انعام(6) و 38 نور(24) توجّه فرمایید.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى قَلْبِكَ وَ يَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ ﴿۲۴﴾
مگر می‌گویند [پیامبر] دروغ به خدا نسبت داده است؟ اگر خدا بخواهد، بر دل تو مهر می‌نهد(1)؛ و[لی] خدا باطل را محو می‌کند(2) و حق را با تمهیدات خویش به کرسی می‌نشاند؛ که او به راز دلها داناست.486
شوری (42)
24
منظور این است که اگر به فکر افترا بستن بر خدا بیفتی، خدا بر دلت مهر می‌زند و باب وحی را به رویت می‌بندد؛ و این جمله همان مطلب را خاطرنشان می‌کند که آیه 65 زمر(39) در مقام افاده آن است؛ ضمناً مفهوم آیه شریفه به شکل دیگر در آیات 44-46 حاقه(69) آمده است.
کلمه «یمحُ» فعل مضارع مرفوع است و در اصل «یمحُو» بوده. گاهی برای تخفیف «واو» یا «یاء» از آخر فعل مضارع مرفوع حذف می‌شود. مثل «یدعُ» در آیات 11 اسراء(17) و 6 قمر(54) و نیز مثل «سَنَدعُ» در آیه 18 علق(96). این موارد ارتباطی با مواردی که به دلیل مجزوم بودنِ فعل مضارع، حرف علّه حذف می‌شود، ندارد.
وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ ﴿۲۵﴾
اوست که بازگشتِ بندگانِ خویش را می‌پذیرد و از بدیها درمی‌گذرد(1) و آنچه می‌کنید می‌داند،486
شوری (42)
25
مفهوم آیه به بیان دیگر در نیمه اوّل آیه 8 تحریم(66) آمده است.
وَ يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ الْكافِرُونَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ ﴿۲۶﴾
و [درخواستِ] مؤمنانِ نیک‌رفتار را می‌پذیرد و از افزون‌بخشی خویش بر [پاداش] آنان می‌افزاید؛ و انکارورزان مجازاتی سخت [در انتظار] دارند.486
شوری (42)
26
وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ ﴿۲۷﴾
اگر خدا روزی [برخی از] بندگانش را گشایش می‌داد، در زمین ستم و سرکشی می‌کردند(1)، ولی به اندازه‌ای که بخواهد، مقرّر می‌دارد(2)؛ که به [حال] بندگانش آگاه و بیناست.486
شوری (42)
27
به آیه 6 و 7 علق(96) توجّه فرمایید.
به آیه 21 حجر(15) توجّه فرمایید.
وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ ﴿۲۸﴾
اوست که باران را پس از نومیدی [مردم] می‌فرستد و رحمت خویش را می‌گسترد؛ و او کارساز و شایسته ستایش است.486
شوری (42)
28
وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَثَّ فِيهِما مِنْ دابَّةٍ وَ هُوَ عَلى جَمْعِهِمْ إِذا يَشاءُ قَدِيرٌ ﴿۲۹﴾
از نشانه‌های [توان و تدبیر] او آفرینش آسمانها و زمین و موجودات زنده‌ای است که در آنها پراکنده کرده است؛ و هر گاه اراده کند، بر جمع‌آوری آنها نیز تواناست.486
شوری (42)
29
وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ ﴿۳۰﴾
هر آسیبی که به شما می‌رسد، ناشی از دستاورد شماست، در حالی که از بسیاری [از گناهان] گذشت می‌کند(1).486
شوری (42)
30
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 53 انفال(8) آمده است.
وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ ﴿۳۱﴾
شما در زمین [و آسمان(1) خدای را] به تنگ نمی‌آورید(2)؛ و در برابر خدا هیچ کارساز و یاوری نخواهید داشت.486
شوری (42)
31
برای توجیه افزوده، به آیه 22 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 2 توبه(9) توجّه فرمایید.
وَ مِنْ آياتِهِ الْجَوارِ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلامِ ﴿۳۲﴾
از نشانه‌های [قدرت] الهی کشتیهای کوه پیکرِ جاری(1) در دریاهاست.487
شوری (42)
32
کلمه «الجوار» در اصل «الجواری» بوده جمع جاریه که یاء آن برای تحفیف حذف شده است. جواری: جمع جاریه: کشتیهای روان.