وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتابٍ وَ حِكْمَةٍ ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلى ذلِكُمْ إِصْرِي قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ ﴿۸۱﴾
[به یاد آرید] آنگاه که خدا از پیامبران [و پیروان آنان] پیمان گرفت که چون شما را کتاب و دانشِ توأم با بینش دادم و رسولی به سراغ شما آمد که کتاب شما را تصدیق می‌کرد، باید به او بگروید و یاری‌اش دهید؛ [آنگاه] گفت: آیا اقرار کردید و پیمان مرا در این باره(1) پذیرفتید؟ گفتند: [آری] اقرار داریم؛ [آنگاه خدا] گفت: پس من و شما [بر این اقرار] گواه باشیم.60
آل‌عمران (3)
81
در مورد کلمه «ذلکم» به زیرنویس آیه 95 انعام(6) مراجعه فرمایید. کلمه (ذلکم) در آیه 15 آل‌عمران(همین سوره) نیز از همین مقوله است.
فَمَنْ تَوَلَّى بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ ﴿۸۲﴾
و آنان که بعد از این [پیمان] روی برتابند، منحرف به شمار می‌آیند.60
آل‌عمران (3)
82
أَ فَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً وَ إِلَيْهِ يُرْجَعُونَ ﴿۸۳﴾
آیا آنان [دینی] غیر از دین [تسلیم در قبال] خدا می‌خواهند؟ در حالی که هر که [و هر چه(1)] در آسمانها و زمین است، خواه و ناخواه در برابر [مشیت] او [ناگزیر به] تسلیم است و [همه] به پیشگاه او بازگردانده می‌شوند.60
آل‌عمران (3)
83
از نظر توجیه افزوده، با آیه 49 نحل(16) مقایسه فرمایید.
قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَيْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِيَ مُوسى وَ عِيسى وَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۸۴﴾
بگو: ما به خدا و به آنچه بر ما و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و [پیامبران] دودمان [ش(1)] نازل گردیده و نیز آنچه به موسی و عیسی و [سایر] پیامبران از [جانب] صاحب‌اختیارشان داده شده است، ایمان داریم؛ میان هیچ یک از آن پیامبران تفاوتی قائل نمی‌شویم(2) و در برابر خدا تسلیم هستیم.61
آل‌عمران (3)
84
به زیرنویس اوّل آیه 136 بقره(2) مراجعه فرمایید.
موضوع فرق نگذاشتن بین پیامبران خدا، در آیات 136 و 285 بقره(2) نیز آمده است.
وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ ﴿۸۵﴾
هر که دینی غیر از تسلیم [در برابر خدا(1)] اختیار کند، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد؛ و در آخرت در شمار زیانکاران خواهد بود.61
آل‌عمران (3)
85
از نظر توجیه افزوده، به آیه 54 زمر(39) توجّه فرمایید؛ علاوه بر آن در پایان آیه قبلی هم آمده است: و نحن له مسلمون و واژه مسلمون، از مصدر «اسلام و تسلیم» است، که دو واژه مترادف می‌باشد.
كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۸۶﴾
چگونه خدا گروهی را هدایت کند که پس از ایمان راه انکار پیش گرفتند، در حالی که به حقانیت رسول گواهی دادند و نشانه‌های روشن بر آنان رسید؟ [البته] خدا ستمگران را هدایت نخواهد کرد(1).61
آل‌عمران (3)
86
چنانکه ملاحظه می‌شود، در آیات 85 تا 91 این سوره هیچ گونه مجازات دنیوی برای انکار حق بعد از ایمان در مورد این گونه افراد تعیین نشده؛ فقط تذکر می‌دهد که خود را از هدایت الهی محروم ساخته‌اند و دچار عواقب آن در آخرت می‌گردند. در رابطه با ارتداد به آیه 217 بقره(2) و زیرنویس سوم آن مراجعه فرمایید.
أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۸۷﴾
کیفرشان این است که مورد نفرین خدا و فرشتگان و تمامی مردم قرار گیرند،61
آل‌عمران (3)
87
خالِدِينَ فِيها لا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۸۸﴾
همواره در آن [نفرین] باقی‌اند؛ نه مجازاتشان سبک خواهد شد و نه مهلت [عذرخواهی] یابند،61
آل‌عمران (3)
88
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۸۹﴾
مگر کسانی که پس از آن توبه کردند و [رفتارشان را] اصلاح نمودند، که خدا آمرزگاری است مهربان(1).61
آل‌عمران (3)
89
مفهوم آیه به بیان روشن‌تر و کامل‌تر در آیات 53 و 54 زمر(39) آمده است.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ ﴿۹۰﴾
امّا کسانی که پس از ایمان به راه انکار رفتند و بر ناباوری [خود، مصرانه] افزودند، توبه [اضطراری] آنان [به هنگام مرگ] هرگز پذیرفته نخواهد شد(1)؛ و آنها همان گمراهانند(2).61
آل‌عمران (3)
90
از نظر توجیه افزوده، با آیه 85 غافر(40) مقایسه فرمایید.
موضوع ارتداد به بیان دیگر در آیات 217 بقره(2) ، 137 نساء(4) ، 54مائده(5) و 25 محمد(47) هم آمده است.