لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿۶۴﴾
هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به اوست؛ و به راستی خدا بی‌نیاز و شایسته ستایش است.339
حج (22)
64
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ وَ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ ﴿۶۵﴾
آیا توجّه نکرده‌ای که خدا آنچه در زمین است و نیز کشتیها(1) را که در دریاها به فرمان او در حرکتند، در خدمت شما گماشت؛ و [اجرام] آسمان را نگاه می‌دارد تا به زمین برخورد نکند، مگر به اذن خودش؛ که بی‌گمان خدا نسبت به مردم رئوف و مهربان است.340
حج (22)
65
واژه «فلک» مفرد و جمعش یکسان است.
وَ هُوَ الَّذِي أَحْياكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنْسانَ لَكَفُورٌ ﴿۶۶﴾
اوست که شما را حیات بخشید، آنگاه دستخوش مرگ می‌گرداند و باز زنده خواهد کرد؛ بی‌گمان انسان [در برابر او] ناسپاس است.340
حج (22)
66
لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً هُمْ ناسِكُوهُ فَلا يُنازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ ﴿۶۷﴾
برای هر امّتی رسم عبادتی مقرّر داشتیم که به آن عمل می‌کنند(1)، پس در مورد این امر نباید با تو مجادله کنند؛ به سوی صاحب‌اختیارت دعوت کن، که تو بر راهی راست هستی.340
حج (22)
67
کلمه «ناسکوه» در اصل «ناسکونه» بوده که «نون» آن به علت اضافه شدن به ضمیر حذف شده است.
وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ ﴿۶۸﴾
و اگر با تو به مجادله برخاستند، بگو: خدا به رفتار شما آگاه‌تر است.340
حج (22)
68
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ﴿۶۹﴾
در روز رستاخیز، خدا میان شما در موارد اختلافتان داوری خواهد کرد.340
حج (22)
69
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ ذلِكَ فِي كِتابٍ إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿۷۰﴾
مگر نمی‌دانی که خدا از آنچه در آسمان و زمین است آگاه است؟ این امور همه در کتاب [علم بی‌پایان او] ثبت است؛ و این بر خدا آسان است.340
حج (22)
70
وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ ما لَيْسَ لَهُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ نَصِيرٍ ﴿۷۱﴾
[شرک‌‌‌ورزان] ناآگاهانه چیزی را به جای خدا بندگی می‌کنند که [خدا] هیچ اعتباری به آن نداده است؛ و [این] ستمگران [به هنگام بلا] یاوری نخواهند داشت.340
حج (22)
71
وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ تَعْرِفُ فِي وُجُوهِ الَّذِينَ كَفَرُوا الْمُنْكَرَ يَكادُونَ يَسْطُونَ بِالَّذِينَ يَتْلُونَ عَلَيْهِمْ آياتِنا قُلْ أَ فَأُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِكُمُ النَّارُ وَعَدَهَا اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿۷۲﴾
چون آیات ما که روشنگر است، بر آنان خوانده شود، آثار [خشم و] انکار را بر چهره انکارورزان مشاهده می‌کنی؛ به گونه‌ای که می‌خواهند بر کسانی که آیات ما را بر آنان می‌خوانند، حمله برند(1)؛ بگو: آیا شما را به [مجازاتی] بدتر از این(2) آگاه کنم؟ آتش! خدا آن را به انکارورزان وعده داده و بد سرانجامی است.340
حج (22)
72
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 7 لقمان(31) و 8 جاثیه(45) آمده است.
در مورد کلمه «ذلکم» به زیرنویس آیه 95 انعام(6) مراجعه فرمایید.
يا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ ﴿۷۳﴾
ای مردم مثلی زده شد، بدان گوش فرا دارید: کسانی که آنها را به جای خدا [به راز و نیاز] می‌خوانید، هرگز بر آفرینش مگسی هم(1) قادر نیستند(2)، هرچند که همه همدست شوند؛ و اگر مگس چیزی از آنان برباید، بر بازگرفتنش قدرتی نخواهند داشت؛ خواهان و خواسته هر دو ناچیزند.341
حج (22)
73
مگس‌‌ها فراوان و متنوّعند؛ آشناترین نوع آنها مگس خانگی است. هر جفت نر و ماده آن در یک سال تا چند میلیارد تولید مثل می‌کند. روی سر این مگس دو چشم بزرگ قرار دارد که هر چشم مشتمل بر چهارهزار عدسی شش گوشه است و هر عدسی کار چشم جداگانه‌ای را می‌کند. نزدیک چشم‌‌ها دو شاخک قطور و کوتاه روییده که شامل سلولهای حسی است و نقش دستگاه رادار را بازی می‌کند. شش پا دارد که برای آزمایش و چشیدن خوراکی‌‌ها نیز به کار گرفته می‌شود. روی سطح صاف شیشه به مدد ماده چسبناکی که از کف پا ترشح می‌کند، قرار می‌گیرد. مجله دانستنیها، شماره 70، با تلخیص به نقل از تفسیر بیان معانی.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 17 نحل(16) ، 11 لقمان(31) و 4 احقاف(46) نیز آمده است.