إِنَّما يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْكاذِبُونَ ﴿۱۰۵﴾
تنها کسانی دروغ می‌بافند که به آیات خدا باور نمی‌آورند، و دروغ‌پردازند.279
نحل (16)
105
مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ وَ لكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ ﴿۱۰۶﴾
هر که پس از ایمان به خدا، به انکار روی آورد، نه هر کس که با اکراه وادار شود و قلبش مطمئن به ایمان باشد(1)، بلکه کسانی که دل[شان] را پذیرای کفر کرده‌اند، مورد خشم خدا هستند و مجازاتی(2) بزرگ خواهند داشت.279
نحل (16)
106
این آیه با آیه 28 آل‌عمران(3) نکته مشترکی دارد؛ آنچه که اصطلاحاً «تقیّه» نامیده می‌شود، در محتوای این دو آیه جستجو فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در بخش انتهایی آیه 217 بقره(2) آمده است.
ذلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَياةَ الدُّنْيا عَلَى الْآخِرَةِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ ﴿۱۰۷﴾
زیرا زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح داده‌اند، و نیز به سبب آنکه خدا انکارورزان را هدایت نخواهد کرد.279
نحل (16)
107
أُولئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ ﴿۱۰۸﴾
آنان کسانی هستند که خدا بر دلها و گوش و چشمشان مُهر [غفلت] نهاده است(1) و غافل مانده‌اند،279
نحل (16)
108
علت آن را در آیات 10 بقره(2) ، 125 توبه(9) ، نیمه دوّم آیه 5 صف(61) و 3 منافقون(63) جستجو فرمایید.
لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۱۰۹﴾
ناگزیر در آخرت هم زیانکارند.279
نحل (16)
109
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هاجَرُوا مِنْ بَعْدِ ما فُتِنُوا ثُمَّ جاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۱۰﴾
امّا صاحب‌اختیار تو نسبت به کسانی که پس از زجر کشیدن [در راه عقیده، از وطن] هجرت کردند و به مبارزه برخاستند و پایداری کردند، یقیناً پس از آن [آزمایشات] آمرزنده و مهربان است.279
نحل (16)
110
يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجادِلُ عَنْ نَفْسِها وَ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ ﴿۱۱۱﴾
[به یاد آر] روزی را که هر کس می‌آید، در حالی که [بی‌نتیجه] از خود دفاع می‌کند و نتیجه اعمال هر کس به تمامی داده خواهد شد، بی‌آنکه [ذرّه‌ای] مورد ظلم قرار گیرند.280
نحل (16)
111
وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا يَصْنَعُونَ ﴿۱۱۲﴾
خدا [برای ناسپاسان] شهری را به مثل آورده است که امن و آرام بود و روزی‌اش فراوان و گوارا از هر طرف می‌رسید، ولی آنان [به جای شکر، با سرمستی و غرور] نعمتهای الهی را ناسپاسی کردند، خدا هم به کیفر رفتارشان بلای فراگیر گرسنگی و ترس [از ناامنی] را دامنگیرشان کرد(1).280
نحل (16)
112
به آیه 53 انفال(8) توجّه فرمایید؛ توصیفی که از این شهر شده، با توصیفهایی که در چند آیه قرآن از شهر مکه شده، هماهنگ است؛ به نیمه دوّم آیه 57 قصص(28)، نیمه اوّل آیه 126 بقره(2) ، نیمه دوّم آیه 37 ابراهیم(14) و آیه 4 قریش(106) توجّه فرمایید. بعضی از تفاسیر روایتی نقل کرده‌اند که وقتی اهل مکه در کفر و عناد اصرار و لجاج می‌ورزیدند، رسول اکرم(ص) در حقشان دعا کرد که خدایا سالهای زمان یوسف را بر این قوم قرار بده، و پس از این دعا، در یک دوره علاوه بر گرسنگی، گرفتار ترس از قشون مدینه هم بودند؛ واللّه اعلم.
وَ لَقَدْ جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذابُ وَ هُمْ ظالِمُونَ ﴿۱۱۳﴾
رسولی از خود آنان به سراغشان آمد، امّا او را دروغ‌پرداز شمردند، از این رو مجازات آنان را فرا گرفت، در حالی که ستمکار بودند.280
نحل (16)
113
فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿۱۱۴﴾
از آنچه خدا روزی شما کرده است، حلال و پاکیزه بخورید و اگر او را بندگی می‌کنید، نعمتش را سپاس دارید(1).280
نحل (16)
114
به آیه 7 ابراهیم(14) توجّه فرمایید.