وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعائِهِمْ غافِلُونَ ﴿۵﴾
کیست گمراه‌تر از کسی که به جای خدا افرادی را [به نیایش] می‌خواند که تا روز رستاخیز هم پاسخ او را نمی‌دهند(1) و اساساً از درخواستشان بی‌خبرند؟502
احقاف (46)
5
به آیات 109 مائده(5) ، 28 و 29 یونس(10) ، 14 رعد(13) و 14 فاطر(35)
وَ إِذا حُشِرَ النَّاسُ كانُوا لَهُمْ أَعْداءً وَ كانُوا بِعِبادَتِهِمْ كافِرِينَ ﴿۶﴾
و چون [در قیامت] مردم احضار شوند، [معبودها] دشمنشان خواهند بود و عبادتشان را انکار می‌کنند(1).503
احقاف (46)
6
به آیات 29 یونس(10)، و 63 قصص(28) توجّه فرمایید؛ ضمناً معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 81 و 82 مریم(19) آمده است.
وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ هذا سِحْرٌ مُبِينٌ ﴿۷﴾
و چون آیاتِ ما که روشنگر است، بر آنان خوانده شود، انکارورزان در مورد سخن حقّی که بر آنان رسیده، گویند: این جادویی است آشکار(1)،503
احقاف (46)
7
مفهوم آیه به بیان ساده‌تر در آیه 2 انبیاء(21) آمده است.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلا تَمْلِكُونَ لِي مِنَ اللَّهِ شَيْئاً هُوَ أَعْلَمُ بِما تُفِيضُونَ فِيهِ كَفى بِهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ﴿۸﴾
بلکه می‌گویند: قرآن را خودش جعل کرده است(1)؛ بگو: اگر آن را جعل کرده باشم، شما [و دیگران] قهر خدا را(2) از من بازنخواهید داشت؛ او به آنچه [به گفتگو] در آن وارد می‌شوید، آگاه‌تر است؛ [و] به عنوان گواه بین من و شما کافی است(3)؛ و اوست آمرزگار و مهربان.503
احقاف (46)
8
به آیات 44-46 حاقه(69) توجّه فرمایید.
برای توجیه افزودن کلمه «قهر» و توضیح چگونگی و شدّت آن، به آیات 44-47 حاقه(69) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 24 شوری(42) آمده است.
اشاره به متن آیه 166 نساء(4) است.
قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيَّ وَ ما أَنَا إِلاَّ نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۹﴾
بگو: من پدیده‌ای نوظهور در میان رسولان نیستم(1) و نمی‌دانم سرنوشت من و شما چه خواهد شد(2)؛ تنها از آنچه به من وحی می‌شود پیروی می‌کنم و فقط هشداردهنده‌ای آشکارم.503
احقاف (46)
9
به آیه 56 نجم(53) توجّه فرمایید.
به آیات 188 اعراف(7) و 50 انعام(6) توجّه فرمایید.
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ كَفَرْتُمْ بِهِ وَ شَهِدَ شاهِدٌ مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى مِثْلِهِ فَآمَنَ وَ اسْتَكْبَرْتُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۰﴾
بگو: به نظر شما اگر [قرآن] از جانب خدا [رسیده] باشد و با آنکه شاهدی از دودمان یعقوب(1) مشابهت آن را [با تورات و حقانیت آن را] گواهی داده و ایمان آورده باشد و شما در برابرش انکار و تکبّر کنید [آیا گمراه و ستمگر نیستید(2)]؟ بی‌گمان خدا ستمگران را هدایت نخواهد کرد.503
احقاف (46)
10
به آیه 43 رعد(13) توجّه فرمایید. ضمناً بعضی از مفسّران گفته‌اند: منظور از شاهد عبداللّه سلام یکی از علمای یهود بوده که در مدینه ایمان آورد، و بنابراین آیه شریفه مدنی است.
جواب شرط حذف شده است؛ این جواب را که افزوده‌ایم، در آیه 52 فصلت(41) جستجو فرمایید.
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا لَوْ كانَ خَيْراً ما سَبَقُونا إِلَيْهِ وَ إِذْ لَمْ يَهْتَدُوا بِهِ فَسَيَقُولُونَ هذا إِفْكٌ قَدِيمٌ ﴿۱۱﴾
انکارورزان در موردِ [ایمانِ] مؤمنین گفتند: اگر [قرآن] شایستگی داشت، آنان [که مردمی فقیر و زبونند] در پذیرش آن بر ما سبقت نمی‌گرفتند؛ و چون بدان هدایت نیافته‌اند، می‌گویند: این [قرآن] دروغی است دیرینه؛503
احقاف (46)
11
وَ مِنْ قَبْلِهِ كِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى لِلْمُحْسِنِينَ ﴿۱۲﴾
در حالی که قبل از قرآن، کتاب موسی راهنما و رحمت بود(1)؛ و این [قرآن] کتابی است که [آن را] تصدیق می‌کند، به زبان فصیح، تا ستمگران را هشدار دهد و برای نیکوکاران بشارت باشد.503
احقاف (46)
12
به زیرنویس اول آیه 30 احقاف(همین سوره) مراجعه فرمایید.
إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۱۳﴾
کسانی که گفتند: صاحب‌اختیار ما خداست، آنگاه [از بندگی غیر خدا سر باز زدند و بر اعتقاد خود] پای فشردند، هیچ ترس و اندوهی نخواهند داشت(1).503
احقاف (46)
13
این آیه را با آیه 30 فصلت(41) مقایسه و نتیجه‌گیری فرمایید؛ ضمناً به آیات 82 و 127 انعام(6) و 27 و 28 فجر(89) توجّه فرمایید.
أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ خالِدِينَ فِيها جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾
آنان به پاداش اعمالشان جاودانه بهشتی‌اند.503
احقاف (46)
14