وَ لَوْ رَحِمْناهُمْ وَ كَشَفْنا ما بِهِمْ مِنْ ضُرٍّ لَلَجُّوا فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿۷۵﴾
و اگر بر آنان رحمت می‌آوردیم و هرگونه گزندی که به ایشان رسیده است، از میان برمی‌داشتیم، سرگشته در طغیان خود لجاج می‌ورزیدند(1).347
مؤمنون (23)
75
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 67 اسراء(17) و 33 روم(30) آمده است.
وَ لَقَدْ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ فَمَا اسْتَكانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما يَتَضَرَّعُونَ ﴿۷۶﴾
به مجازات گرفتارشان کردیم [تا بیدار شوند]، ولی آنان در برابر صاحب‌اختیارشان ابراز تسلیم و زاری نکردند(1)،347
مؤمنون (23)
76
مفهوم آیه به بیان کاملتر در آیات 42 و 43 انعام(6) آمده است.
حَتَّى إِذا فَتَحْنا عَلَيْهِمْ باباً ذا عَذابٍ شَدِيدٍ إِذا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ ﴿۷۷﴾
تا آن گاه که دری از مجازات سخت به رویشان بگشاییم که به ناگاه در آن مجازات حیران و نومید گردند.347
مؤمنون (23)
77
وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ ﴿۷۸﴾
خداست که برای شما گوش و چشم و دل(1) قرار داد؛ [امّا] عدّه کمی [از شما] سپاس می‌دارید(2).347
مؤمنون (23)
78
افئده: جمع فؤاد: دل.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 23 ملک(67) آمده است. ضمناً کلمه (ما) زائد و برای تأکید است.
وَ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿۷۹﴾
اوست که شما را در زمین پدید آورد(1) و [سرانجام] به پیشگاه او احضار می‌شوید(2).347
مؤمنون (23)
79
به بیان دیگر در آیه 17 نوح(71) آمده است.
برای توجیه ترجمه «حشر» به بخش آخر آیه 61 قصص(28) توجّه فرمایید.
وَ هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ لَهُ اخْتِلافُ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ ﴿۸۰﴾
و هم اوست که حیات می‌بخشد و مرگ می‌دهد و گردش پیاپی شب و روز از اوست؛ آیا خردورزی نمی‌کنید(1)؟347
مؤمنون (23)
80
به آیه 73 قصص(28) و 6 یونس(10) توجّه فرمایید.
بَلْ قالُوا مِثْلَ ما قالَ الْأَوَّلُونَ ﴿۸۱﴾
امّا آنان سخن پیشینیان را تکرار می‌کردند.347
مؤمنون (23)
81
قالُوا أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ﴿۸۲﴾
می‌گفتند: چگونه هنگامی که مردیم و خاک و استخوان شدیم، برانگیخته خواهیم شد(1)؟347
مؤمنون (23)
82
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 78 یس(36) آمده است؛ پاسخ این ادّعای جاهلانه را در آیات 27 روم(30) و 79-81 یس(36) ملاحظه فرمایید.
لَقَدْ وُعِدْنا نَحْنُ وَ آباؤُنا هذا مِنْ قَبْلُ إِنْ هذا إِلاَّ أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ ﴿۸۳﴾
این وعده‌ها قبل از این هم به ما و پدرانمان داده شده است؛ اینها [چیزی] جز افسانه‌های پیشینیان نیست.347
مؤمنون (23)
83
قُلْ لِمَنِ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيها إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۸۴﴾
بگو: اگر می‌دانید، زمین و ساکنانش متعلّق به کیست؟347
مؤمنون (23)
84
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ ﴿۸۵﴾
خواهند گفت: متعلّق به خدا؛ بگو: پس چرا پند نمی‌گیرید(1)؟347
مؤمنون (23)
85
اصل «تَذَکرون»، «تَتَذَکرون» است.
قُلْ مَنْ رَبُّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ﴿۸۶﴾
بگو: صاحب‌اختیار آسمانهای هفتگانه و عرش بزرگ کیست؟347
مؤمنون (23)
86
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ ﴿۸۷﴾
خواهند گفت: خدا؛ بگو: پس چرا [از شرک] پروا نمی‌کنید؟347
مؤمنون (23)
87
قُلْ مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ هُوَ يُجِيرُ وَ لا يُجارُ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۸۸﴾
بگو: اگر می‌دانید، نظام حاکم(1) بر همه موجودات [عالم] به دست کیست که همه را پناه می‌دهد و در برابر [مجازات] او [از کسی] پناه نتوان گرفت(2)؟347
مؤمنون (23)
88
به زیرنویس آیه 83 یس(36) مراجعه فرمایید.
معنی و مفهوم نیمه دوم این آیه، به بیان دیگر در آیات 160 آل‌عمران(3) ، نیمه دوم 11 رعد(13) ، 17 احزاب(33) ، نیمه دوم 11 فتح(48) و 22 جن(72) آمده است.
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّى تُسْحَرُونَ ﴿۸۹﴾
خواهند گفت: به دست خدا، بگو: پس چگونه دستخوش افسون شده‌اید؟!347
مؤمنون (23)
89