الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۲۸﴾
همانان که فرشتگان جانشان را در حالی می‌گیرند(1)، که نسبت به خویش ستمکار(2) بوده‌اند؛ پس [ناگزیر] از در تسلیم درمی‌آیند(3) [و می‌گویند] که ما خلافی نمی‌کردیم؛ آری، خدا از رفتارتان آگاه است.270
نحل (16)
28
به زیرنویس اوّل آیه 32 نحل(همین سوره) نحل توجّه فرمایید.
واژه «ظالمی» در آیه، در اصل «ظالمین» بوده که «نون» جمع طبق قاعده، به علت اضافه شدن به کلمه «انفس» حذف شده است.
به آیه 18 نساء(4) توجّه فرمایید.
فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ﴿۲۹﴾
از درهای دوزخ وارد شوید، در حالی که جاودانه در آن به سر برید؛ و به راستی جایگاه متکبّران بد [جایگاهی] است.270
نحل (16)
29
وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ ﴿۳۰﴾
و از پرواپیشگان پرسیده می‌شود: صاحب‌اختیار شما چه چیز نازل کرده است؟ گویند: بهترین [اندرزها] را(1)؛ نیکوکاران در این جهان پاداش نیک دارند؛ و بی‌گمان سرای آخرت بهتر است؛ و به راستی جایگاه پرواپیشگان نیکوست.270
نحل (16)
30
حالت مقابل آن، آیه 24 نحل(همین سوره) است که روحیه متضاد را در مورد انکارورزان توضیح می‌دهد.
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُمْ فِيها ما يَشاؤُنَ كَذلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ ﴿۳۱﴾
در باغهای جاویدان بهشت وارد خواهند شد که نهرها در دامن آن جاری است؛ هر چه در آنجا اراده کنند، [در اختیار] دارند(1)؛ خدا پرواپیشگان را این گونه پاداش خواهد داد؛270
نحل (16)
31
و حتّی علاوه بر آن؛ به آیه 35 ق(50) توجّه فرمایید.
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۳۲﴾
هم آنان که فرشتگان جانشان را در حالی می‌گیرند(1)، که پاکند، [و به آنان] می‌گویند: سلام بر شما، به پاداش رفتارتان به بهشت درآیید(2).270
نحل (16)
32
با آیات 11 سجده(32) و 42 زمر(39) تناقضی ندارد. (چرا ؟)
به آیه 127 انعام(6) توجّه فرمایید؛ ضمناً وضعیت هنگام مرگ افرادی که نقطه مقابل این گروه هستند، در آیات 50 انفال(8) و 27 محمّد(47) آمده است.
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۳۳﴾
آیا [ستمگران] جز این انتظار می‌برند که فرشتگان [مرگ] به سراغشان آیند [و مهلتی نداشته باشند(1)]، یا فرمانِ [مجازاتِ] صاحب‌اختیارت فرا رسد؛ پیشینیانشان نیز همین گونه رفتار کردند؛ خدا بر آنان ستمی نکرد، بلکه خود در حق خویش ستم می‌کردند.270
نحل (16)
33
برای توجیه افزوده، به آیه 8 حجر(15) توجّه فرمایید.
فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۳۴﴾
[سرانجام] کیفرِ رفتارِ زشتشان آنان را فرا گرفت و مجازاتی که استهزایش می‌کردند، دامنگیرشان شد.270
نحل (16)
34
وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ كَذلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ﴿۳۵﴾
شرک‌‌‌ورزان می‌گویند: اگر خدا می‌خواست، نه ما و نه پدران ما هیچ چیز را به جای خدا بندگی نمی‌کردیم و بدون [حُکم] او چیزی را تحریم نمی‌کردیم(1)؛ پیشینیانشان نیز همین گونه رفتار کردند؛ آیا رسولان جز پیام‌رسانی آشکار وظیفه‌ای دارند؟271
نحل (16)
35
همین معنی و مفهوم به بیان دیگری در آیه 148 انعام(6) آمده است.
وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ﴿۳۶﴾
در میان هر امّتی رسولی برانگیختیم که خدای را بندگی کنید و از طاغوتها [و امرای خودکامه] کناره بگیرید؛ آنگاه خدا بعضی از آنان را هدایت کرد(1) و بعضی دیگر گمراهی دامنگیرشان شد(2)؛ پس جهانگردی کنید و ببینید سرانجام تکذیب‌‌کنندگان چگونه بود.271
نحل (16)
36
این هدایت خدا بدون مقدمه نیست؛ و یهدی الیه من اناب آیه 27 رعد(13). به آیه 17 محمّد(47) هم در این رابطه توجّه فرمایید.
و یضل اللّه الظالمین آیه 27 ابراهیم(14).
إِنْ تَحْرِصْ عَلى هُداهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ يُضِلُّ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِينَ ﴿۳۷﴾
اگر به هدایتشان اصرار داری، [آگاه باش که] خدا کسانی را که گمراه می‌کند، هدایت نمی‌نماید(1)، و یاوری [نیز] ندارند(2).271
نحل (16)
37
واللّه لا یهدی القوم الظالمین ( آیه 258 بقره(2) ).
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 186 اعراف(7) و 56 قصص(28) آمده است.