إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِيداً ﴿۱۱۶﴾
خدا این [گناه را] که برایش [در قدرت] شریک قائل شوند نمی‌بخشد، و[لی] غیر از آن را برای هر که بخواهد [و شایسته بداند]، می‌بخشد؛ و هر که برای خدا شریک قائل شود، در گمراهی بی‌پایانی افتاده است(1)97
نساء (4)
116
عقوبت شرک به بیان دیگر در آیات 48 نساء(همین سوره) و 72 مائده(5) نیز آمده است. همچنین مفهوم نهی و تحذیر از شرک و دعا و ندای مِن دونِ اللّه ، به بیانات گوناگون در دهها آیه بیان شده است، از جمله در آیات 116 نساء(4) ، 56 انعام(6) ، 194 اعراف(7) ، 106 یونس(10) ، 22 و 56 اسراء(17) ، 52 کهف(18) ، 73 حج(22) ، 117 مؤمنون(23) ، 213 شعراء(26) ، 88 قصص(28) ، 42 عنکبوت(29) ، 22 سبأ(34) ، 14 فاطر(35) ، 66 غافر(40) و 18 جن(72).
إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاَّ إِناثاً وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلاَّ شَيْطاناً مَرِيداً ﴿۱۱۷﴾
آنان به جای خدا جز موجودات اثرپذیر(1) و جز شیطان متمرد را [تکیه‌گاه خود] نمی‌خوانند(2)؛97
نساء (4)
117
«اناث» جمع انثی است و معنی اصلی ریشه لغوی «انثی»، موجود اثرپذیر و قابل‌انعطاف است و «ماده» مفهوم بعدی است برای این کلمه؛ مفردات راغب و تفسیرهای المیزان و نمونه به تفصیل در این مورد توضیح داده‌اند. قرآن طاغوت‌‌ها و معبودان دروغین را از این جهت «انثی» نامیده که در برابر اراده خدا و جنبش مردم بساطشان به سرعت برچیده خواهد شد. عرب می‌گوید «انث الحدید» یعنی آهن نرم شده، و در «اناث» معنی تأثر و انفعال نهفته است.
به آیه 3 فرقان(25) توجّه فرمایید.
لَعَنَهُ اللَّهُ وَ قالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبادِكَ نَصِيباً مَفْرُوضاً ﴿۱۱۸﴾
... که خدا نفرینش کرد و [شیطان] گفت: از بندگان تو سهم معینی را [به خدمت] خواهم گرفت(1)؛97
نساء (4)
118
ابتدا به آیات 82 و 83 ص(38) و بعد به آیات 99 و 100 نحل(16) توجّه فرمایید.
وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبِيناً ﴿۱۱۹﴾
و آنان را گمراه ساخته و به آرزوهای باطل می‌افکنم و وادارشان می‌کنم که گوش [پاره‌ای از] دامها را بشکافند [و آن را حرام تلقّی کنند(1) و با این کار] آفرینش الهی را تغییر دهند؛ و هر که شیطان را به جای خدا کارساز خود برگزید، محقّقاً زیان آشکاری کرده است(2).97
نساء (4)
119
برای توضیح چگونگی موارد آن به آیه 103 مائده(5) و زیرنویس آن رجوع فرمایید.
معنی و مفهوم دو آیه 118 و 119 به بیان دیگر در آیات 16 و 17 اعراف(7) و 268 بقره(2) آمده است.
يَعِدُهُمْ وَ يُمَنِّيهِمْ وَ ما يَعِدُهُمُ الشَّيْطانُ إِلاَّ غُرُوراً ﴿۱۲۰﴾
[شیطان] انسانها را وعده می‌دهد و به آرزوهای باطل می‌افکند؛ و جز فریب به آنان وعده نمی‌دهد(1)؛97
نساء (4)
120
به آیه 39 نور(24) توجّه فرمایید.
أُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ لا يَجِدُونَ عَنْها مَحِيصاً ﴿۱۲۱﴾
آنان جایگاهشان دوزخ است و راه گریزی از آن نمی‌یابند.97
نساء (4)
121
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِيلاً ﴿۱۲۲﴾
مؤمنانِ نیک‌رفتار را در باغهایی از [بهشت] وارد می‌کنیم که نهرها در دامن آن جاری است و جاودانه در آن به سر برند؛ خدا [آن را] به درستی وعده داده است(1)؛ و راست گفتارتر از خدا کیست؟98
نساء (4)
122
عبارت «وَعدَ اللّه حَقًّا» مخفف عبارت «وَعَدَ اللّه وَعدا حَقًّا» است. این عبارت در آیات 4 یونس(10) و 9 لقمان(31) نیز آمده است.
لَيْسَ بِأَمانِيِّكُمْ وَ لا أَمانِيِّ أَهْلِ الْكِتابِ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً يُجْزَ بِهِ وَ لا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً ﴿۱۲۳﴾
[نتیجه کار] بسته به خواست و آرزوهای شما(1) و اهل‌کتاب نیست(2)؛ هر که مرتکب عمل بدی شود، به آن جزا داده خواهد شد و در برابر خدا برای خود کارساز و یاوری نخواهد یافت.98
نساء (4)
123
به آیات 111 بقره(2) ، 35 سبأ(34) و 29 انعام(6) توجّه فرمایید. ضمناً «امانی» جمع «أمنیه» است.
مواردی از خواست و آرزوهای اهل‌کتاب را در آیات 111 و 135 بقره(2) و 18 مائده(5) ملاحظه فرمایید.
وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ نَقِيراً ﴿۱۲۴﴾
آنان که در حال داشتن ایمان، نیکوکاری کنند، چه مرد و چه زن، راهی بهشت خواهند شد و مورد کمترین ظلمی قرار نمی‌گیرند.98
نساء (4)
124
وَ مَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِيمَ خَلِيلاً ﴿۱۲۵﴾
از لحاظ دین [داری] چه کسی بهتر است از آن که وجود خود را تسلیم خدا کرده است و نیکوکار(1) و پیرو آیین ابراهیم که حقگرا بود، باشد؛ و خدا ابراهیم را به دوستی خود برگزید.98
نساء (4)
125
به آیه 22 لقمان(31) توجّه فرمایید.