يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ ﴿۳۰﴾
روزی که هر کس آنچه از نیک و بد انجام داده است در برابر خود حاضر یابد(1)، آرزو کند کاش میان او و رفتار [ناشایسته ا] ش فرسنگها فاصله بود(2). خدا شما را از [نافرمانی] خود برحذر می‌دارد(3)؛ و به بندگان رئوف است.54
آل‌عمران (3)
30
با آیه 49 کهف(18) مقایسه فرمایید. و وضع الکتاب فتری المجرمین مشفقین مما فیه
در آن روز مجرمین عین همین آرزو را که برای داشتن فاصله زیاد با عملشان دارند، در مورد دوستان دنیاییشان هم خواهند داشت، به آیه 38 زخرف(43) توجّه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه، در آیه 16 غافر(40) نیز با بیان دیگری مطرح شده است.
قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۱﴾
بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، مرا پیروی کنید تا خدا [هم] شما را دوست بدارد(1) و گناهان شما را ببخشد، که خدا آمرزگاری است مهربان.54
آل‌عمران (3)
31
به آیه 80 نساء(4) توجّه فرمایید، هم معنی با این آیه است.
قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْكافِرِينَ ﴿۳۲﴾
بگو: از خدا و رسول اطاعت کنید(1)؛ و اگر روی برتابند، [بدانند که] خدا انکارورزان را دوست ندارد.54
آل‌عمران (3)
32
کلمه «تَوَلَّوْا» در اصل «تَتَوَلَّوْا» می‌باشد.
إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ ﴿۳۳﴾
خدا آدم و نوح و [افرادی از] خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر تمامی جهانیان برگزید،54
آل‌عمران (3)
33
ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۳۴﴾
در حالی که [از نظر تقوا] فرزندانی مشابه یکدیگر بودند؛ و خدا شنوایی داناست.54
آل‌عمران (3)
34
إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۳۵﴾
[به یاد آر] آنگاه که همسر عمران اظهار داشت: صاحب‌اختیارا، من عهد کرده‌ام فرزندی که در رحم دارم، آزاد [از قید و بندهای دنیایی] در خدمت [معبد] تو باشد؛ از من بپذیر که شنوا و دانا تویی، تو.54
آل‌عمران (3)
35
فَلَمَّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُها أُنْثى وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى وَ إِنِّي سَمَّيْتُها مَرْيَمَ وَ إِنِّي أُعِيذُها بِكَ وَ ذُرِّيَّتَها مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ ﴿۳۶﴾
و چون وضع حمل کرد، [با افسوس] گفت: صاحب‌اختیارا، من دخترزاده‌ام [که قادر به انجام وظیفه در پرستشگاه نیست] - در حالی که خدا به حالِ فرزندی که او [به دنیا] آورد، داناتر است و هیچ پسری چون این دختر نیست(1) - و او را مریم نام نهادم و او و فرزندانش را از [وسوسه‌های] شیطان طردشده، در پناه تو قرار می‌دهم.54
آل‌عمران (3)
36
البته منظور پسران زمانه‌اند، ضمناً در عبارت لیس الذکر کالانثی الف و لام در «الذکر» جنس و در «الانثی» عهد است.
فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ ﴿۳۷﴾
آنگاه صاحب‌اختیارش مریم را به نیکویی پذیرفت و [نهال وجودش را] به تربیتی شایسته پرورش داد و زکریا را به سرپرستی او گماشت(1)؛ هر گاه زکریا در محراب [عبادت] بر مریم وارد می‌شد، غذایی [شگفت آور] در کنار او می‌دید؛ [با تعجب] پرسید: مریم، این [روزی] از کجا برای تو رسیده است؟ [مریم] گفت: از جانب خدا؛ البته خدا هر که را بخواهد، بی‌دریغ روزی می‌بخشد.54
آل‌عمران (3)
37
آیه 44 آل‌عمران(همین سوره) نشان می‌دهد که برای سرپرستی مریم که یتیم بود، چند تن از علما داوطلب بودند و زکریا به قید قرعه (و به خواست خدا) انتخاب شد. زکریا همسر خاله مریم بود.
هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ ﴿۳۸﴾
در این هنگام زکریا [که به کرامت مریم پی برد] صاحب‌اختیارش را ندا داد [و] گفت: صاحب‌اختیارا، از جانب خود فرزندی پاک [سرشت هم] به من ببخش؛ به راستی که شنوای درخواستی.55
آل‌عمران (3)
38
فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۳۹﴾
در حالی که [زکریا] در محراب به نماز ایستاده بود، فرشتگان ندایش دادند که: خدا تو را به [ولادت] یحیی بشارت می‌دهد(1) که [عیسی(2)] مخلوق [برگزیده] خدا(3) را تصدیق می‌کند و بزرگوار و خویشتن دار است و پیامبری است از شایستگان.55
آل‌عمران (3)
39
این بخش از آیه نشان می‌دهد که نامگذاری فرزند زکریا به «یحیی» از جانب خدای متعال بوده است. در آیه 7 مریم(19) نیز به این نامگذاری از طرف خدا تصریح شده است.
از نظر توجیه افزوده، با آیه 45 آل‌عمران(همین سوره) مقایسه فرمایید.
«کلمه» در قرآن به معنی مخلوق نیز به کار رفته است؛ به آیات 109 کهف(18) و 27 لقمان(31) توجّه فرمایید.