أَوْ كَصَيِّبٍ مِنَ السَّماءِ فِيهِ ظُلُماتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ مِنَ الصَّواعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَ اللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكافِرِينَ ﴿۱۹﴾
یا همچون [گرفتارانِ] رگباری از آسمان همراه با تاریکیها و رعد و برق(1)، انگشتان(2) خود را از [نهیب] صاعقهها(3)، برای فرار از مرگ در گوشهای خود فرو برند؛ و خدا بر انکارورزان احاطه دارد.4
بقره (2)
19
برق جرقّه عظیمی است که بر اثر تخلیه الکتریکی بین دو قطعه وسیع ابر که بار مثبت و منفی دارد، ایجاد میشود و صدای مهیبی به همراه دارد که رعد نامیده میشود. سرعت نور بسیار زیاد و حدود نُهصد هزار برابر سرعت انتشار صوت در هوا است، لذا در این مواقع اوّل برق دیده میشود و پس از آن رعد شنیده میشود.
«اصابع» جمع «اصبع» به معنی انگشت.
صاعقه نیز جرقّه عظیمی است که بر اثر تخلیه الکتریکی میان قطعه ابری که بار مثبت دارد با زمین که بار منفی دارد، ایجاد میشود و مانند برق صدای شدیدی به همراه دارد.
يَكادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصارَهُمْ كُلَّما أَضاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَ إِذا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قامُوا وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۰﴾
گویی که آذرخش میخواهد دیدگانشان را برباید؛ هر گاه که [برق میزند و راه را] بر آنان روشن میسازد، گامی در [پرتو] آن برمیدارند و چون تاریکی آنان را فراگرفت، [حیرتزده] بازایستند؛ و اگر خدا میخواست، شنوایی و بینایی آنان را هم [از بین] میبرد؛ که خدا بر هر کاری تواناست.4
بقره (2)
20
يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿۲۱﴾
ای مردم، صاحباختیار خویش را بندگی کنید که شما و پیشینیانتان را آفریده است، بسا که پرواپیشه شوید،4
بقره (2)
21
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۲۲﴾
همان خدایی که زمین را [همچون] بستری برای شما گسترد و آسمان را [همچون] سرپناهی [افراشت] و از آسمان بارانی فرستاد که بدان [انواع] میوهها را برای روزی شما پدید آورد؛ پس آگاهانه همتایانی(1) برای خدا قایل مشوید.4
بقره (2)
22
«انداد» جمع «ندّ» به معنی همتا، همگون.
وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ ﴿۲۳﴾
و اگر [درباره] آنچه بر بنده خویش(1) نازل کردیم، در تردید هستید و راست میگویید، یک سوره مثل آن بیاورید و در برابر خدا، یارانتان را [به کمک] فرا خوانید(2).4
بقره (2)
23
نام این عبد در اینجا تصریح نشده است؛ به آیه 2 محمّد(47) توجّه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 13 هود(11) و 34 طور(52) آمده است؛ به آیه 88 اسراء(17) هم توجّه فرمایید.
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ ﴿۲۴﴾
اگر موفق نشدید - و هرگز موفق نخواهید شد پس [طعن به قرآن مزنید و] از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگها(1) است، بپرهیزید؛ [آتشی که] برای انکارورزان آماده شده است.4
بقره (2)
24
برای شناخت آن مردم و سنگها به آیه 98 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۲۵﴾
به مؤمنانِ نیکرفتار بشارت ده که باغهایی [از بهشت در انتظار] دارند که نهرها در دامن آن جاری است؛ هر گاه از میوههای آن برخوردار شوند، گویند: این همان است که پیش از این [در دنیا] روزی ما شده بود، در حالی که شبیه آن به ایشان داده شده بود [نه خود آن] در آنجا همسرانی پاک [و زیبا] دارند(1) و در آن بهشت جاودانه به سر خواهند برد.5
بقره (2)
25
اوصاف این همسران را در آیات 48 صافات(37) ، 22 و 23 واقعه(56) و 33 نبأ(78) ملاحظه فرمایید.
إِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثِيراً وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقِينَ ﴿۲۶﴾
خدا شرم ندارد که پشهای [کوچک] و فراتر از آن را به مَثَل آرد(1). کسانی که ایمان دارند، میدانند که آن [مَثَل] حق است از جانب صاحباختیارشان [و از آن پند میگیرند]؛ امّا انکارورزان خواهند گفت: خدا از این مثل چه منظوری داشت؟ [خدا با بیان این امثال] عدّهای را [که مستوجب آنند،] حیران و گمراه میکند(2) و بسیاری را به راه میآورد(3)؛ و[لی] تنها منحرفان را با آن گمراه میکند(4).5
بقره (2)
26
در عبارت «مثلاً ما» حرف «ما» زائد است و برای روانی کلام آمده.
با آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظالمین مقایسه فرمایید.
با آیه 16 مائده(5) یهدی به اللّه من اتبع رضوانه مقایسه فرمایید.
به آیه 5 صف(61) فلما زاغوا ازاغ اللّه قلوبهم توجّه فرمایید.
الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۲۷﴾
همانان که پیمان خدا را پس از بستن آن میشکنند(1) و روابط [نیکوی خویشاوندی] را(2) که خدا به برقراری آن فرمان داده است، میگسلند و در زمین تبهکاری میکنند؛ آنان زیانکارند.5
بقره (2)
27
اشاره به فرمان خدا و پیمان فطری است که در آیات 60 و 61 یس(36) آمده است.
برای توجیه آنچه به جای موصول قرار دادهایم، به آیه 22 محمّد(47) توجّه فرمایید.
كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۲۸﴾
چگونه خدا را انکار میکنید در حالی که مادهای بیروح بودید و شما را حیات بخشید؛ آنگاه دستخوش مرگ میگرداند و باز زنده خواهد کرد، آنگاه به پیشگاه او بازگردانده میشوید.5
بقره (2)
28