وَ كَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَ قَدْ أَفْضى بَعْضُكُمْ إِلى بَعْضٍ وَ أَخَذْنَ مِنْكُمْ مِيثاقاً غَلِيظاً ﴿۲۱﴾
چگونه مهریه را با وجود پیمان محکمی که از شما گرفته‌اند، بازپس می‌گیرید؛ در حالی که هر دو از یکدیگر بهره‌مند شده‌اید؟81
نساء (4)
21
وَ لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِيلاً ﴿۲۲﴾
با همسران پدر ازدواج نکنید، مگر آنچه قبل از این [دستور] رخ داده [و مورد عفو قرار گرفته] است؛ که کاری است بی‌شرمانه و تنفرانگیز؛ و شیوه‌ای است ناپسند.81
نساء (4)
22
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ وَ بَناتُكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ وَ عَمَّاتُكُمْ وَ خالاتُكُمْ وَ بَناتُ الْأَخِ وَ بَناتُ الْأُخْتِ وَ أُمَّهاتُكُمُ اللاَّتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ مِنَ الرَّضاعَةِ وَ أُمَّهاتُ نِسائِكُمْ وَ رَبائِبُكُمُ اللاَّتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسائِكُمُ اللاَّتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ وَ حَلائِلُ أَبْنائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ وَ أَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً ﴿۲۳﴾
[ازدواج با] مادران و دختران و خواهران و عمه‌ها و خاله‌ها و دختران برادر و دختران خواهر و زنانی که شما را شیر داده‌اند و خواهران شیری و مادران همسر بر شما حرام شده است؛ و [نیز] دختران همسرتان(1) که در کنار شما پرورش یافته‌اند و از همسرانی باشند که با آنها آمیزش داشته‌اید، در غیر این صورت ایرادی بر شما نیست؛ و نیز همسران(2) پسران تنی شما و ازدواج [همزمان] با دو خواهر، مگر آنچه قبل از این [دستور] رخ داده باشد، که خدا آمرزگاری است مهربان.81
نساء (4)
23
«ربائب» جمع «ربیبه» به معنی تربیت‌یافته، منظور دختران همسر است که از شوهر دیگر داشته‌اند.
«حلائل» جمع «حَلیلَه» به معنی همسر.
وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ كِتابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ أُحِلَّ لَكُمْ ما وَراءَ ذلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً ﴿۲۴﴾
[نکاح] زنان شوهردار [نیز بر شما حرام شده]، مگر زنان اسیری که در اختیار شما قرار گرفته‌اند؛ [این حکم را] خدا بر شما مقرّر داشته است؛ [سایر زنان] غیر از اینها بر شما حلال است که با [تقبّل هزینه از] اموال خود به پاکدامنی خواستار ازدواج باشید، نه به بی‌عفتی؛ و چون به نکاح از آنان بهره‌مند شدید، مهرشان را به عنوان فریضه‌ای بپردازید؛ و پس از تعیین مهر مقرّر، هر توافقی که در مورد آن کردید، گناهی بر شما نیست(1)، که خدا دانایی فرزانه است.82
نساء (4)
24
بخش تکمیلی دستور فوق در آیه 237 بقره(2) آمده است که می‌فرماید: اگر قبل از آمیزش، مشکل جدایی پیش آمد، فقط نیمی از مهر مقرّر را بپردازید مگر اینکه خودشان ببخشند. ضمناً در سه آیه قرآن در مورد ازدواج با پاکدامنی و پرداخت مهریه در آغاز زندگی مشترک تأکید شده. یکی در مورد افراد عادی است که همین آیه 24 نساء است؛ یکی هم در مورد ازدواج با زنان اسیر است که در حال حاضر موضوع آن منتفی شده و در آیه 25 نساء (آیه بعدی) آمده است؛ یکی هم در مورد ازدواج با دختران اهل‌کتاب در آیه 5 مائده(5) می‌باشد. در هر سه مورد روی داشتن روابط با پاکدامنی و پرداخت مهر در آغاز زندگی مشترک تأکید شده است، و بدین قرار بدیهی است که بالضّروره میزان مهریه باید در حدّ توان باشد تا پرداخت آن دشواری ایجاد نکند. موضوع ضرورت پرداخت مهریه در آغاز ازدواج در آیات 10 ممتحنه(60) و 50 احزاب(33) نیز مطرح شده، ولی در هیچ یک از آیات مربوط به طلاق پرداخت آن طرح نشده است زیرا از نظر قرآن مهر قبلاً پرداخت شده و هنگام متارکه قابل طرح نیست. در آیه 241 بقره(2) هم فقط از دادن هدیه‌ای مناسب به هنگام متارکه صحبت شده است، همچنین است در آیه 28 احزاب(33).
وَ مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلاً أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَناتِ الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ مِنْ فَتَياتِكُمُ الْمُؤْمِناتِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَ آتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَناتٍ غَيْرَ مُسافِحاتٍ وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدانٍ فَإِذا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ ما عَلَى الْمُحْصَناتِ مِنَ الْعَذابِ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَ أَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۵﴾
هر که از شما توان مالی [لازم] برای ازدواج با زنان آزاد و مؤمن ندارد، با زنان با ایمان از اسیران جنگی که [احیانا] در اختیار دارید [ازدواج کند]؛ خدا به ایمان شما داناتر است؛ [و در آفرینش] همه از یک گوهرید؛ آنان را با اجازه کسانشان به نکاح خود درآورید و مهرشان را به نحو شایسته‌ای بپردازید، در حالی که پاکدامن باشند، نه بی‌عفت و دوستانی(1) برنگزینند؛ اگر آن زنان در حصار ازدواج قرار گرفتند و مرتکب بی‌شرمی شدند، مستوجب [پنجاه تازیانه، معادل] نصف کیفر زنان آزاد(2) هستند؛ این [حکم ازدواج با زنان اسیر] برای کسی از شما است که از رنج [تجرد و ارتکاب گناه] بترسد؛ و خویشتن داری تا هنگام گشایش بهتر است، که خدا آمرزگاری است مهربان.82
نساء (4)
25
اخدان: جمع خِدْن: رفیق یا رفیقه.
به آیه 2 نور(24) توجّه فرمایید.
يُرِيدُ اللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَ يَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۲۶﴾
خدا می‌خواهد [روش درست را] برای شما به روشنی بیان کند و سنّتهای [شایسته] پیشینیانتان را به شما بنمایاند و [به رحمت خویش] بر شما بازگردد، که خدا دانایی فرزانه است.82
نساء (4)
26
وَ اللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ يُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَواتِ أَنْ تَمِيلُوا مَيْلاً عَظِيماً ﴿۲۷﴾
خدا می‌خواهد [به رحمت خویش] بر شما بازگردد، و[لی] کسانی که پیرو شهواتند، می‌خواهند شما سخت منحرف شوید.83
نساء (4)
27
يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُخَفِّفَ عَنْكُمْ وَ خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعِيفاً ﴿۲۸﴾
خدا می‌خواهد بر شما آسان گیرد؛ و [آگاه است که] انسان ضعیف آفریده شده است.83
نساء (4)
28
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِيماً ﴿۲۹﴾
ای ایمان‌آوردگان(1)، اموال یکدیگر را بین خود به ناحق مخورید، مگر اینکه به صورت داد و ستدی به تراضی طرفین باشد؛ و خود را به هلاکت [و تباهی] میندازید، که خدا نسبت به شما مهربان است.83
نساء (4)
29
عبارت یا ایهاالذین آمنوا ترجمه تحت‌اللفظ آن «ای کسانی که ایمان آورده‌اند» می‌باشد، ولی نظر به این که این شیوه بیان در زبان فارسی معمول نیست، عبارت مورد بحث معمولاً به شکل «ای کسانی که ایمان آورده‌اید» ترجمه می‌شود، که همین عبارت را به صورت ساده‌تری در متن آورده‌ایم. آیه 6 حجر(15) نیز که می‌فرماید: یا ایها الذی نزّل علیه الذّکر از همین مقوله است و عادتاً ترجمه می‌شود «ای کسی که ذکر بر تو نازل شده است»
وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِيهِ ناراً وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً ﴿۳۰﴾
و هر که ستمگرانه چنین کند، به زودی او را به آتش دوزخ درآوریم؛ و این بر خدا آسان است.83
نساء (4)
30