وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَناً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعامِ بُيُوتاً تَسْتَخِفُّونَها يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقامَتِكُمْ وَ مِنْ أَصْوافِها وَ أَوْبارِها وَ أَشْعارِها أَثاثاً وَ مَتاعاً إِلى حِينٍ ﴿۸۰﴾
و خداست که از خانه‌هایتان برای شما مایه آرامش(1) پدید آورد و از پوست دامها نیز برای شما خیمه‌هایی پدید آورد که به هنگام کوچ و توقّف، سبکبار باشید، و از پشمها(2) و کرکها(3) و موهای(4) آنها اثاث و مایه برخورداری برای مدّت معینِ [زندگی پدید آورد].276
نحل (16)
80
واژه «سَکنا» مصدر است و مفرد و جمع در آن یکسان است.
اصواف: جمع صُوف: پشم.
اوبار: جمع وَبَر: کرک.
اشعار: جمع شَعر: مو.
وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلالاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْجِبالِ أَكْناناً وَ جَعَلَ لَكُمْ سَرابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَ سَرابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ كَذلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ ﴿۸۱﴾
و [نیز] خداست که از آفریده‌های خود برای [راحتی] شما سایه ایجاد کرد و در کوهها پناهگاههایی پدید آورد و جامه‌هایی آفرید که شما را از [سرما و] گرما حفظ کند و جامه‌هایی که در برابر آسیب کارزار[های] شما، حافظ شماست؛ نعمتهای خویش را بر شما این گونه کامل می‌کند، بسا که [در برابر او] تسلیم(1) شوید.276
نحل (16)
81
برای توجیه افزوده، با آیه 131 بقره(2) مقایسه فرمایید.
فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ﴿۸۲﴾
اگر [از دعوت تو] روی برتابند [نگران مباش]، وظیفه تو فقط ابلاغ آشکار است(1).276
نحل (16)
82
دنباله کلام و علینا الحساب (بخش پایانی آیه 40 رعد(13) ، به آیات 21 و 22 غاشیه(88) هم توجّه فرمایید.
يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَها وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ ﴿۸۳﴾
نعمتهای خدا را می‌شناسند، باز آن را انکار می‌کنند و بیشترشان ناسپاسند.276
نحل (16)
83
وَ يَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً ثُمَّ لا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ﴿۸۴﴾
[به یاد آر] روزی را که از هر امّتی گواهی برانگیزیم(1)، آنگاه به انکارورزان اجازه [عذرخواهی(2)] داده نخواهد شد و جلب رضایت [الهی] از آنان خواسته نمی‌شود.276
نحل (16)
84
به آیات 41 و 42 نساء(4) توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 36 مرسلات(77) توجه فرمایید.
وَ إِذا رَأَى الَّذِينَ ظَلَمُوا الْعَذابَ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۸۵﴾
و چون ستمگران مجازات را مشاهده کنند، نه مجازاتشان سبک خواهد شد و نه مهلت [عذرخواهی] یابند(1).276
نحل (16)
85
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 53 کهف(18) آمده است.
وَ إِذا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا شُرَكاءَهُمْ قالُوا رَبَّنا هؤُلاءِ شُرَكاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُوا مِنْ دُونِكَ فَأَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكاذِبُونَ ﴿۸۶﴾
هنگامی(1) که شرک‌‌‌ورزان معبودان خود را [که به جای خدا نشانده بودند] ببینند، می‌گویند: صاحب‌اختیارا، اینها معبودان ما هستند که به جای تو آنان را [به بزرگی] می‌خواندیم، ولی معبودان به آنان پاسخ می‌دهند که شما دروغ‌پردازید [و با انگیزه نفع‌طلبی به دنبال ما افتادید(2)].276
نحل (16)
86
دو واژه «إذ» و «إذا» هر دو به معنی «هنگامی که» است، با این تفاوت که «اذ» مربوط به گذشته، و «اذا» مربوط به آینده می‌باشد.
به آیه 67 زخرف(43) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 81 و 82 مریم(19) آمده است.
وَ أَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۸۷﴾
و در آن روز همگی در پیشگاه خدا سر تسلیم فرود آورند و بتهایی که به باطل عَلَم می‌کردند، از نظرشان ناپدید گردد.276
نحل (16)
87
الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ زِدْناهُمْ عَذاباً فَوْقَ الْعَذابِ بِما كانُوا يُفْسِدُونَ ﴿۸۸﴾
و کسانی که انکار ورزیدند و [مردم را] از راه خدا بازداشتند(1)، به سزای تبهکاریشان، مجازاتی بر مجازاتشان می‌افزاییم(2)277
نحل (16)
88
مصداقهای «بازداشتن از راه خدا» را در آیات 168 آل‌عمران(3) ، 18 احزاب(33) و نیمه دوّم آیه 81 توبه(9) ملاحظه فرمایید.
علت این افزایش مجازات را در آیه 25 نحل(همین سوره) ملاحظه فرمایید.
وَ يَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِيداً عَلى هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿۸۹﴾
[به یاد آر] روزی را که از هر امّتی گواهی از خودشان برانگیزیم و تو را بر این ملّت به گواهی آریم(1)؛ و قرآن را بر تو نازل کردیم که بیان هر امر [تربیتی] است و هدایت و رحمت و بشارت است برای افرادی که [در قبال خدا(2)] تسلیمند.277
نحل (16)
89
توضیح بیشتر مفهوم این قسمت از آیه را در آیات 41 و 42 نساء(4) ملاحظه فرمایید.
برای توجیه افزوده، با آیه 131 بقره(2) مقایسه فرمایید.