وَ أَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ لَفاسِقُونَ ﴿۴۹﴾
و [فرمان دادیم] که طبق آنچه خدا نازل کرده است میان آنان داوری کن و هوسهایشان را پیروی مکن و برحذر باش از اینکه از پاره‌ای احکام که خدا بر تو نازل کرده است غافلت کنند؛ و اگر [از داوری تو] روی برتافتند، آگاه باش که خدا می‌خواهد آنان را به [عقوبت] پاره‌ای از گناهانشان گرفتار سازد؛ و به راستی بسیاری از مردم منحرفند.116
مائده (5)
49
أَ فَحُكْمَ الْجاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ ﴿۵۰﴾
آیا داوری [دوران] جاهلیت را [از تو] می‌خواهند؟! برای اهل یقین داوری چه کسی بهتر از خداست؟116
مائده (5)
50
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِياءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۵۱﴾
ای ایمان‌آوردگان، یهودیان و مسیحیان را دوست نزدیک خود مگیرید، آنان خود پشتیبان یکدیگرند؛ و هر که از شما با آنان طرح دوستی بندد، در زمره آنان است(1)؛ و خدا ستمگران را هدایت نخواهد کرد.117
مائده (5)
51
معنی و مفهوم آیه را باید با توجه به آیه 57 مائده(همین سوره) که توضیح روشن‌تری می‌دهد در نظر گرفت، ضمناً «همدلی و همرازی با آنان در آیه 16 توبه(9) ممنوع شده است و در این جا هم منظور همانست، اما، نیکی و عدالت، در حق اهل‌کتاب که روش عناد و ستیز با مسلمین ندارند، در آیه 8 ممتحنه(60) توصیه شده است.
فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشى أَنْ تُصِيبَنا دائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَيُصْبِحُوا عَلى ما أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نادِمِينَ ﴿۵۲﴾
بیماردلان را مشاهده می‌کنی که در [دوستی] آنان شتابانند، [و] می‌گویند: از این می‌ترسیم که رویداد بدی برای ما پیش آید(1)؛ چه بسا خدا پیروزی یا شرایطی خاصّ از جانب خویش [به نفع مسلمین] پدید آرد، تا [این گروه] از اندیشه‌هایی که در دل نهان می‌داشتند پشیمان گردند.117
مائده (5)
52
گفتار روشن‌تر و جسورانه‌تر آنان را در آیه 12 احزاب(33) ملاحظه فرمایید.
وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا أَ هؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَكُمْ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَأَصْبَحُوا خاسِرِينَ ﴿۵۳﴾
[آن روز] مؤمنین خواهند گفت: آیا اینان همان کسانی هستند که با سوگندهای سخت خود، به خدا سوگند یاد کردند که با شما خواهند بود؟ تلاششان بر باد رفت(1) و زیانکار شدند.117
مائده (5)
53
به آیه 23 فرقان(25) و نیز به مثالهایی در این زمینه در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرِينَ يُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ ﴿۵۴﴾
ای ایمان‌آوردگان، هر که از شما از دین خویش بازگردد(1) [چه باک] به زودی خدا گروهی را [پدید] آرد که دوستشان دارد و دوستش دارند؛ در برابر مؤمنان فروتنند و در برابر انکارورزان سرفراز(2)؛ در راه خدا به تلاش برخیزند و از ملامت احدی ترس ندارند؛ این افزون‌بخشی خداست که به هر که خواهد ارزانی می‌دارد(3)؛ و خدا فراخی‌بخش و داناست.117
مائده (5)
54
در رابطه با ارتداد و مجازات آن به آیه 217 بقره(2) و زیرنویس مربوطه مراجعه فرمایید.
اذلَّه: جمع ذلیل و اَعِّزه: جمع عزیز.
خواست خدا در این مورد بستگی به روش خود انسانها دارد؛ به آیات 47 احزاب(33) و 26 شوری(42) توجّه فرمایید.
إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ ﴿۵۵﴾
کارساز شما تنها خدا است(1) و [دوستان و همراهان شما] رسول خدا و مؤمنانی هستند که نماز برپا می‌دارند و با خضوع و فروتنی انفاق می‌کنند(2).117
مائده (5)
55
"در قرآن واژه «وَلِیّ و مَولی» در رابطه دو طرفه مابین مَولی و عبد، در مورد خدا و مؤمنان با عبارتهای « اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا - َ اللَّهُ وَلِیُّ المُؤمِنِین - اللَّهُ وَلِیُّ المُتَّقِین - أَولِیاءَ اللَّه » بکار رفته است. همچنین در روابط انسانی مابین مؤمنان، غیرمؤمنان و شیطان، عبارتهای « مَوالی - أَولِیاء - أَولِیاءَ الشَّیطان» آمده است. | معنای «وَلِیّ و مَولی» در مورد خدا «کارساز» و در مورد انسانها «دوست، یاور، همراه و خویشاوند» است. | انحصار ولایت خدایی الله، با کلمات مُفرد «وَلِیّ و مَولی»، در آیات 257 بقره(2)، 68 آلعمران(3)، 45 نساء(4)، 196 اعراف(7)، 40 انفال(8)، 30 و 62 یونس(10)، 44 کهف(18)، 78 حج(22)، 11 محمد(47) ؛ | و نفی ولایت خدایی از دیگران (مِن دونِ الله) در آیات 173 نساء(4) ، 51 و 70 انعام(6)، 74 و 116 توبه(9)، 102 کهف(18) ، 22 عنکبوت(29)، 3 زمر(39) و آیات 6 ، 8 ، 9 و 31 شوری(42) آمده است. | همچنین در مورد خویشاوندان و وارثان، کلمات «مَوالِی و أَولَی بـِ » در آیات 33 نساء(4)، 75 انفال(8)، 5 مریم(19) و 5 احزاب(33)؛ و ولایت به معنای دوستی، پیوند، همراهی و پشتیبانی اصناف مردمانِ مؤمن و غیرمؤمن، با کلمات «اولِیاء و مَوالِی» غالباً بصورت جمع، در آیات 28 آلعمران(3)، 139 و 144 نساء(4)، 51 و 57 مائده(5)، 72 و 73 انفال(8)، 71 توبه(9) و 19 جاثیه(45)؛ و رابطه شیطان و پیروانش با کلمات «وَلِیّ و أَولِیاء الشَّیطان» در آیات 175 آلعمران(3)، 76 نساء(4) و 63 نحل(16) ذکر شده است.
در آیات 262-264 بقره(2) می‌فرماید انفاق‌‌های خود را با منّت و آزار، تباه نکنید؛ بدیهی است وقتی انفاق با فروتنی انجام گیرد جایی برای منّت و آزار باقی نمی‌ماند. در بخش انتهایی آیه 54 توبه(9)، در مورد انفاقِ دورویان، عکس این توصیف آمده است: «وَ لا یُنفِقُونَ إِلاَّ وَ هُم کارِهُون»."
وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ ﴿۵۶﴾
و هر که خدا را به کارسازی و رسولش و مؤمنان را به دوستی و همراهی برگزیند، [از گروه خداست و] به راستی گروه خدا پیروز است.117
مائده (5)
56
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُواً وَ لَعِباً مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ الْكُفَّارَ أَوْلِياءَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۵۷﴾
ای ایمان‌آوردگان، کسانی از اهل‌کتاب پیش از خودتان را که دین شما را به استهزاء و بازیچه گرفتند، و نیز کفرورزان را به دوستی [خود] انتخاب مکنید؛ و اگر ایمان دارید در برابر خدا پروا کنید.117
مائده (5)
57
وَ إِذا نادَيْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً وَ لَعِباً ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَعْقِلُونَ ﴿۵۸﴾
و چون به نماز فرا می‌خوانید، آن را به استهزاء و بازیچه گیرند؛ زیرا گروهی بی‌خرد هستند.118
مائده (5)
58