وَ كَيْفَ يُحَكِّمُونَكَ وَ عِنْدَهُمُ التَّوْراةُ فِيها حُكْمُ اللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوْنَ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۴۳﴾
چگونه تو را به حکمیت انتخاب می‌کنند در حالی که تورات در اختیار آنان است و حکم خدا در آن [مذکور] است؟ آنگاه با وجود این از آن روی برمی‌تابند؛ [چون] ایمان ندارند.115
مائده (5)
43
إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هادُوا وَ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ وَ كانُوا عَلَيْهِ شُهَداءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلاً وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ ﴿۴۴﴾
تورات را که حاوی هدایت و نور است نازل کردیم، که پیامبران [پس از موسی] که تسلیم [در برابر خدا] بودند و نیز الهیون و علمای مذهبی(1) که به حفظ کتاب خدا مأمور بودند، طبق آن بین یهودیان داوری می‌نمودند و بر [اصالت] آن گواه بودند؛ شما هم [به هنگام داوری] از مردم نترسید، فقط از من بترسید و آیات مرا به بهایی ناچیز نفروشید؛ و آنان که طبق آیاتی که خدا نازل کرده است داوری نکنند، انکارورزند.115
مائده (5)
44
احبار: جمع حِبر: علمای دینی یهود.
وَ كَتَبْنا عَلَيْهِمْ فِيها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَ الْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَ الْجُرُوحَ قِصاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۴۵﴾
در تورات بر یهودیان مقرّر داشتیم که نفس [را] در برابر نفس [قصاص کنید(1)]، چشم در برابر چشم، بینی در برابر بینی، گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان و هر زخمی(2) [نیز] قصاص دارد؛ امّا هر کس قصاص را ببخشد، کفّاره‌ای برای [گناهان] اوست؛ و آنان که طبق آیاتی که خدا نازل کرده است داوری نکنند، ستمکارند.115
مائده (5)
45
شیخ طوسی در تفسیر «تبیان» ذیل این آیه تصریح کرده است که «این قانونِ تورات، در اسلام نیز امضا شده است». دکتر خزائلی در کتاب احکام قرآن می‌گوید: «با آنکه آیه در مقام خبر از مندرجات تورات است، پایان آیه حاکی است که حکم آن در شرع اسلام تثبیت شده است، زیرا صراحت دارد که کسانی که به احکام منزل از جانب خدا عمل نکنند، ستمکارند». شادروان خزائلی پس از نقل آیه مشابه در تورات اضافه می‌کند: «حکم عفو و صدقه در این مورد، در تورات نیامده و قرآن آن را اضافه و تکمیل کرده و این دلیلی است بر امضای آن در قرآن». محمّد جواد مغنیه در جلد سوّم تفسیر الکاشف ذیل آیه گفته است: حکم «النفس بالنفس الخ» از احکامی است که در تورات نازل شده و شریعت اسلامی آن را نسخ نکرده است. لازم به ذکر است که این قانون، مربوط به مواردی است که قتل در داخل یک نظام اتّفاق می‌افتد، به عبارت دیگر، قاتل و مقتول، هر دو تحت نفوذ یک نظام قرار دارند، و از مقوله آیه 178 بقره(2) که مربوط به موارد قتل میان دو نظام است، نیست؛ واللّه اعلم.
جُروح: جمع جُرح: زخم، جَرح مصدر است.
وَ قَفَّيْنا عَلى آثارِهِمْ بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْراةِ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ فِيهِ هُدىً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْراةِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ ﴿۴۶﴾
از پی پیامبران پیشین، عیسی فرزند مریم را فرستادیم که تورات(1)، کتاب پیش از خود را تصدیق می‌کرد و انجیل(2) را به او دادیم که حاوی هدایت و نور بود، در حالی که تصدیق‌‌کننده تورات، کتاب پیشین بود و راهنما و اندرزی برای پرواپیشگان.116
مائده (5)
46
تورات کلمه عبری است به معنی شریعت و قانون.
انجیل به معنی بشارت و مژده است.
وَ لْيَحْكُمْ أَهْلُ الْإِنْجِيلِ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فِيهِ وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ ﴿۴۷﴾
پیروان انجیل باید طبق مندرجات آن که خدا نازل کرده است، داوری کنند؛ و آنان که طبق آیاتی که خدا نازل کرده است داوری نکنند، منحرف اند.116
مائده (5)
47
وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتابِ وَ مُهَيْمِناً عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ عَمَّا جاءَكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي ما آتاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ﴿۴۸﴾
قرآن را به حق بر تو نازل کردیم که کتب پیشین را تصدیق می‌کند و نگاهبان و ناظر بر آنهاست(1)، پس طبق آنچه خدا نازل کرده است میان آنان داوری کن و [با غفلت] از آیات حقّی که بر تو آمده است، هوسهایشان را پیروی مکن؛ برای هر گروه از شما آیین و روشی مقرّر کردیم؛ و اگر خدا می‌خواست شما را امّتی واحد [و موحّد] قرار می‌داد(2)، ولی می‌خواهد در مورد موهبت اختیار که به شما داده است(3)، شما را آزمایش کند، از این رو در نیکوییها [بر یکدیگر] سبقت گیرید، که بازگشت همه شما به پیشگاه خداست و در موارد اختلافتان [داوری و] شما را آگاه می‌سازد.116
مائده (5)
48
منظور این است که موارد تحریف را از غیر تحریف مشخّص می‌سازد.
برای روشن‌تر شدن و توجیه افزوده، به آیه 9 نحل(16) توجّه فرمایید؛ در مورد توجیه افزوده، به آیات 99 یونس(10) و 13 سجده(32) هم توجّه فرمایید.
برای توجیه کلمه «اختیار» که به جای موصول در عبارت فی ماءَاتیکم قرار داده‌ایم، به موضوع آزمایش و نیز دستور سبقت گرفتن در نیکوییها که در آیه آمده است توجّه فرمایید. بدیهی آزمایش هر کس به دلیل اختیار اوست برای انتخاب راه نیک و بد؛ به قسمت‌‌های قبل و بعد این عبارت در آیه مورد بحث و نیز به آیه 3 انسان(76) هم توجّه فرمایید.
وَ أَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ لَفاسِقُونَ ﴿۴۹﴾
و [فرمان دادیم] که طبق آنچه خدا نازل کرده است میان آنان داوری کن و هوسهایشان را پیروی مکن و برحذر باش از اینکه از پاره‌ای احکام که خدا بر تو نازل کرده است غافلت کنند؛ و اگر [از داوری تو] روی برتافتند، آگاه باش که خدا می‌خواهد آنان را به [عقوبت] پاره‌ای از گناهانشان گرفتار سازد؛ و به راستی بسیاری از مردم منحرفند.116
مائده (5)
49
أَ فَحُكْمَ الْجاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ ﴿۵۰﴾
آیا داوری [دوران] جاهلیت را [از تو] می‌خواهند؟! برای اهل یقین داوری چه کسی بهتر از خداست؟116
مائده (5)
50
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِياءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۵۱﴾
ای ایمان‌آوردگان، یهودیان و مسیحیان را دوست نزدیک خود مگیرید، آنان خود پشتیبان یکدیگرند؛ و هر که از شما با آنان طرح دوستی بندد، در زمره آنان است(1)؛ و خدا ستمگران را هدایت نخواهد کرد.117
مائده (5)
51
معنی و مفهوم آیه را باید با توجه به آیه 57 مائده(همین سوره) که توضیح روشن‌تری می‌دهد در نظر گرفت، ضمناً «همدلی و همرازی با آنان در آیه 16 توبه(9) ممنوع شده است و در این جا هم منظور همانست، اما، نیکی و عدالت، در حق اهل‌کتاب که روش عناد و ستیز با مسلمین ندارند، در آیه 8 ممتحنه(60) توصیه شده است.
فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشى أَنْ تُصِيبَنا دائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَيُصْبِحُوا عَلى ما أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نادِمِينَ ﴿۵۲﴾
بیماردلان را مشاهده می‌کنی که در [دوستی] آنان شتابانند، [و] می‌گویند: از این می‌ترسیم که رویداد بدی برای ما پیش آید(1)؛ چه بسا خدا پیروزی یا شرایطی خاصّ از جانب خویش [به نفع مسلمین] پدید آرد، تا [این گروه] از اندیشه‌هایی که در دل نهان می‌داشتند پشیمان گردند.117
مائده (5)
52
گفتار روشن‌تر و جسورانه‌تر آنان را در آیه 12 احزاب(33) ملاحظه فرمایید.