قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۰﴾
بگو: جهانگردی کنید و ببینید که چگونه آفرینش را آغاز کرده است؛ سپس خدا آفرینشِ آخرت را [به همین گونه] پدید می‌آرد؛ البته خدا بر هر کاری تواناست.398
عنکبوت (29)
20
يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ ﴿۲۱﴾
هر که را بخواهد، مجازات می‌کند(1) و بر هر که بخواهد، رحمت می‌آورد(2)؛ و [همه] به پیشگاه او بازگشت داده می‌شوید.398
عنکبوت (29)
21
به زیرنویس اوّل آیه 40 مائده(5) مراجعه فرمایید.
خواست خدا در این گونه موارد قانونمند است و بستگی به روش انسانها دارد؛ به آیات 218 بقره(2) ، 132 آل‌عمران(3) ، 175 نساء(4) ، 155 انعام(6) ، 56 و 204 اعراف(7) ، 71 توبه(9) ، 56 حجر(15) ، 56 نور(24) ، 46 نمل(27) ، 10 حجرات(49) و 28 حدید(57) توجّه فرمایید.
وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ ﴿۲۲﴾
شما در زمین و آسمان [خدای را] به تنگ نمی‌آورید(1) و در برابر خدا هیچ کارساز و یاوری نخواهید داشت.398
عنکبوت (29)
22
برای توجیه افزوده، به آیه 2 توبه(9) توجّه فرمایید.
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۲۳﴾
کسانی که آیات خدا و لقای او را انکار کردند، از رحمت من نومیدند و مجازاتی دردناک [در انتظار] دارند.398
عنکبوت (29)
23
فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنْجاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۲۴﴾
پاسخ قوم ابراهیم فقط این بود که گفتند: او را بکشید یا بسوزانید(1)، ولی خدا از آتش نجاتش داد(2)؛ به راستی در این [داستان] برای باورداران نشانه‌هایی است [از توان و تدبیر خدا].399
عنکبوت (29)
24
سخنان ابراهیم که پاسخش را مثل همه زورگویان تاریخ با تهدید و ارعاب داده‌اند، در آیات 16 و 17 عنکبوت(همین سوره) آمده است.
شرح ماجرای آتش را در آیات 68 -70 انبیاء(21) ملاحظه فرمایید.
وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْواكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ ﴿۲۵﴾
[ابراهیم] گفت: شما به جای خدا بتهایی انتخاب کرده‌اید برای دوستی میان خویش در زندگی دنیا؛ ولی روز رستاخیز یکدیگر را انکار و نفرین خواهید کرد(1) و جایگاهتان آتش است و یاوری نخواهید داشت(2).399
عنکبوت (29)
25
به آیه 67 زخرف(43) توجّه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 94 انعام(6) و 86 نحل(16) آمده است.
فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَ قالَ إِنِّي مُهاجِرٌ إِلى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۲۶﴾
لوط به ابراهیم ایمان آورد و [ابراهیم] گفت: من به سوی [سرزمین دیگری برای عبادت] صاحب‌اختیارم مهاجرت می‌کنم(1)؛ که او فرادست و فرزانه است.399
عنکبوت (29)
26
چون دعوت ابراهیم مورد پذیرش عمومی قرار نگرفت و با او به مخالفت برخاستند، به اتّفاق همسرش ساره و لوط از وطن هجرت کرد؛ آیات 71 انبیاء(21) و 99 صافات(37) نیز در همین رابطه است؛ ضمناً انگیزه او را برای این هجرت در آیه 48 مریم(19) ملاحظه فرمایید. عموم مفسّران گفته‌اند ابراهیم از منطقه‌ای در عراق کنونی به شام رفت و بعدا از آنجا به مکه سفر کرد.
وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَ الْكِتابَ وَ آتَيْناهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۲۷﴾
اسحاق و یعقوب را به او بخشیدیم و در میان فرزندانش، پیامبری و کتاب مقرّر داشتیم و پاداش او را در دنیا دادیم(1)؛ و در آخرت نیز در زمره شایستگان خواهد بود.399
عنکبوت (29)
27
این پاداش را در آیه 50 مریم(19) ملاحظه فرمایید.
وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ ﴿۲۸﴾
و لوط را [به یاد آر] آنگاه که به قوم خود گفت: شما به عمل بی‌شرمانه‌ای دست می‌زنید که هیچ یک از جهانیان پیش از شما مرتکب نشده است.399
عنکبوت (29)
28
أَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَ تَأْتُونَ فِي نادِيكُمُ الْمُنْكَرَ فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۲۹﴾
چرا [برای کامرانی] به مردان روی می‌آورید و راه [طبیعی آمیزش] را رها می‌کنید، و در مجالس خویش مرتکب رفتار ناپسند می‌شوید؟! پاسخ قومش فقط این بود که گفتند: اگر راست می‌گویی مجازات خدا را پیش آر(1).399
عنکبوت (29)
29
اقوام دیگر نیز مشابه همین درخواست را از پیامبرشان داشتند؛ این درخواستها در مورد قوم صالح در آیه 77 اعراف(7) و در مورد قوم نوح درآیه 32 هود(11) و در مورد قوم شعیب در آیه 187 شعراء(26) و در مورد قوم هود در آیه 22 احقاف(46) و در مورد مشرکین قریش در آیات 32 انفال(8) و 16 ص(38) آمده است.