وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها وَ تُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ ﴿۷﴾
قرآن را این گونه به زبان فصیح بر تو وحی کردیم(1) تا اهل مکه و ساکنان اطرافش را(2) هشدار دهی و [به خصوص] از روز غیرقابل تردید محشر(3) هشدار دهی؛ [آن روز] گروهی بهشتیاند و گروهی در آتش سوزان.483
شوری (42)
7
تناقضی با آنچه در آیه 97 بقره(2) در مورد عامل نزول وحی آمده، ندارد؛ چرا ؟
منظور این نیست که قرآن مربوط به آن منطقه است، بلکه در سالهای اوّل وحی چنین بوده است؛ به آیات 158 اعراف(7)، و 1 فرقان(25) و 28 سبأ(34) توجّه فرمایید. لازم به ذکر است که حتّی قبل از این دستور، پیامبر اکرم(ص) فقط موظّف به انذار خویشان نزدیک بوده است؛ به آیه 214 شعراء(26) توجّه فرمایید.
برای توجیه ترجمه «یوم الجمع» به آیات 103 هود(11) و 9 تغابن(64) توجّه فرمایید.
وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ يُدْخِلُ مَنْ يَشاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَ الظَّالِمُونَ ما لَهُمْ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ ﴿۸﴾
اگر خدا میخواست، همه مردم را امّتی واحد [و موحّد] قرار میداد(1)، ولی [پدیده اختیار را مقرّر داشت و بر اساس آن(2)] هر که را بخواهد، به رحمت خویش درآورد(3)؛ و شرکورزان(4) هیچ کارساز و یاوری نخواهند داشت.483
شوری (42)
8
برای روشنتر شدن آیه و توجیه افزوده، به آیه 9 نحل(16) توجّه فرمایید؛ و نیز در مورد توجیه افزوده، به آیات 99 یونس(10) و 13 سجده(32) هم توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
به زیرنویس آیه 74 آلعمران(3) توجّه فرمایید.
برای روشن شدن معنی و مفهوم «ظلم» در اینجا به آیه 13 لقمان(31) انَّ الشّرک لظلمٌ عظیم توجّه فرمایید.
أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَ هُوَ يُحْيِ الْمَوْتى وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۹﴾
مگر غیر خدا را کارساز خود انتخاب کردهاند؟ و حال آنکه کارساز [جهانیان] خداست و اوست که مردگان را زنده میکند و بر هر کاری تواناست.483
شوری (42)
9
وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَيْءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذلِكُمُ اللَّهُ رَبِّي عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ ﴿۱۰﴾
[بگو:] هر اختلافی بین شماست، داوریاش با خداست(1)، چنین است خدا، صاحباختیار من، تنها بر او توکل کردهام و به پیشگاهش بازمیآیم.483
شوری (42)
10
به آیه 59 نساء(4) توجّه فرمایید.
فاطِرُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ مِنَ الْأَنْعامِ أَزْواجاً يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ﴿۱۱﴾
آفریننده آسمانها و زمین است؛ برای شما همسرانی از [جنسِ] خودتان قرار داد و از دامها نیز جفتهایی آفرید؛ نفوس شما را در این [شرایط] افزایش میدهد؛ هیچ چیز همانند خدا نیست، و هم او شنوا و بیناست.484
شوری (42)
11
لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۲﴾
کلیدهای(1) [خزائن](2) آسمانها و زمین در اختیار اوست(3)؛ روزی را بر هر که بخواهد، فراخی بخشد و یا محدود گرداند؛ که بر هر چیزی داناست.484
شوری (42)
12
مقالید: جمع مِقلاد: کلید.
برای توجیه افزوده به بخش میانی آیه 7 منافقون(63) «وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الأَرضِ» توجه فرمایید.
به آیات 21 حجر(15) و 7 منافقون(63) توجّه فرمایید.
شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى وَ عِيسى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ ﴿۱۳﴾
از دین همان را برای شما مقرّر کرد که به نوح توصیه کرده بود و نیز آنچه به تو وحی کردیم و آنچه به ابراهیم و موسی و عیسی توصیه کردیم، اینکه: دین را برپا نگاه دارید و در مورد آن فرقه فرقه نشوید(1)؛ [قبول] مفاد دعوت تو بر مشرکان دشوار است(2)؛ خداست که هر کس را بخواهد [برای رسالت]، به سوی خویش برمیگزیند و هر که را [به درگاه او] بازآید، به سوی خود هدایت خواهد کرد.484
شوری (42)
13
به آیه 159 انعام(6) توجّه فرمایید.
نمود این دشواری بر مشرکان را در آیات 72 حج(22) ، 5 و 26 فصلت(41) و 8 جاثیه(45) ملاحظه فرمایید.
وَ ما تَفَرَّقُوا إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ ﴿۱۴﴾
ولی آنان آگاهانه با انگیزه حسد و برتریخواهی که بینشان بود، راه تفرقه پیمودند(1)؛ و اگر فرمان(2) صاحباختیارت [در موردِ مهلت و آزمون] تا زمانی معین(3)، از قبل مقرّر نشده بود، میان آنان [بیدرنگ] داوری میشد؛ و [به دلیل انکار و اختلاف ایشان] وارثان بعدی کتاب، در مورد آن در تردیدی آمیخته به بدگمانیاند.484
شوری (42)
14
مجازاتشان را در آیه 159 بقره(2) ملاحظه فرمایید.
منظور از «کلمه» در این آیه، همان است که خدا در هنگام هبوط آدم به وی فرمود و در نیمه دوم آیه 36 بقره(2) آمده است.
برای توجیه افزوده در مورد مهلت، به آیات 42 ابراهیم(14) و 45 فاطر(35) و در مورد آزمون، به آیه 2 ملک(67) توجّه فرمایید.
فَلِذلِكَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ لا حُجَّةَ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنا وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ ﴿۱۵﴾
برای این [وحدت] آنان را [به آیینِ واحدِ الهی] دعوت کن، و همانگونه که فرمان یافتهای، استقامت کن(1) و هوسهایشان را پیروی مکن، و بگو: به همه کتابهایی که خدا نازل کرده است ایمان دارم، و فرمان یافتهام که در برابر شما به عدالت رفتار کنم؛ خدا صاحباختیار ما و شماست؛ [نتیجه] اعمال ما برای ماست و [نتیجه] اعمال شما برای شما؛ نزاعی میان ما و شما نیست؛ خدا همه ما را [به هنگام رستاخیز] جمع خواهد کرد، و سرانجام منحصراً در پیشگاه اوست.484
شوری (42)
15
در آیه 112 هود(11) پیروان پیامبر(ص) نیز مشمول این دستور شدهاند.
وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ ﴿۱۶﴾
کسانی که - پس از پذیرش عمومی درباره [دینِ] خدا محاجّه میکنند، منطقشان نزد صاحباختیارشان بیپایه است؛ خشم [خدا] گریبانگیرشان میشود و مجازاتی سخت [در انتظار] دارند.485
شوری (42)
16