يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ ﴿۶۲﴾
به خدا سوگند یاد می‌کنند تا شما را راضی نگاه دارند(1)، و[لی] اگر ایمان می‌داشتند، سزاوارتر این بود که خدا و رسولش را(2) خشنود کنند.197
توبه (9)
62
اشاره به گفتار دورویانی است که به بهانه‌های واهی از شرکت در جنگ تبوک طفره رفتند و پس از بازگشت پیروزمندانه یاران پیامبر، سعی در توجیه عمل خود داشتند.
در مواردی که بیان یکی از دو چیز به منزله بیان هر دو آنها باشد، کاربرد ضمیر مفرد «ه» به جای ضمیر مثنّی «هما» جایز است. مقایسه این آیه با آیه 80 نساء(4) مؤید این نظر است. ضمایر مفرد در آیات 45 بقره(2) ، 34 توبه(همین سوره) و 11 جمعه(62) از همین مقوله است.
أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ ﴿۶۳﴾
مگر نمی‌دانند که هر که با خدا و رسولش مخالفت ورزد، جاودانه در آتش دوزخ خواهد بود؛ رسوایی بزرگ همین است.197
توبه (9)
63
يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِي قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ ﴿۶۴﴾
دورویان از آن بیم دارند که سوره‌ای بر ضدّ آنان نازل شود و از آنچه در دلهایشان است به مؤمنان خبر دهد؛ بگو: استهزاء کنید(1)، که خدا رازی را که [از بروزش] بیم دارید، برملا خواهد ساخت(2).197
توبه (9)
64
با آیه 14 بقره(2) مقایسه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 29 و 30 محمّد(47) آمده است.
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آياتِهِ وَ رَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۶۵﴾
اگر از آنان [درباره تمسخرشان] بپرسی، مسلّماً خواهند گفت: [سخنان] بیهوده می‌گفتیم و بازی می‌کردیم؛ بگو: آیا به خدا و آیات او و رسولش استهزاء می‌کردید(1)؟197
توبه (9)
65
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در آیه 15 نور(24) هم آمده است.
لا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمانِكُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طائِفَةٍ مِنْكُمْ نُعَذِّبْ طائِفَةً بِأَنَّهُمْ كانُوا مُجْرِمِينَ ﴿۶۶﴾
عذر نیاورید، شما پس از ایمان به سوی انکار رفته‌اید؛ اگر از گروهی از شما [که احیانا توبه کنند(1)] بگذریم، گروه دیگر را به [کیفر] اینکه بزهکار بودند مجازات خواهیم کرد.197
توبه (9)
66
برای توجیه افزوده، به توبه‌ای که در آیه 74 توبه(همین سوره) به آن اشاره شده است توجّه فرمایید.
الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقِينَ هُمُ الْفاسِقُونَ ﴿۶۷﴾
مردان و زنان دورو، همه بر کیش یکدیگرند، به ناپسند فرا می‌خوانند و از رفتار شایسته بازمی‌دارند و دست خود را [از انفاق و خیر] می‌بندند؛ خدا را فراموش کردند، خدا [هم] آنان را به فراموشی سپرد(1)؛ زیرا دورویان منحرفند.197
توبه (9)
67
مفهوم عبارت اخیر را به بیان کامل‌تر در آیه 51 اعراف(7) ملاحظه فرمایید؛ به آیات 126 طه(20) و 19 حشر(59) هم در همین زمینه توجّه فرمایید. لازم به یادآوری است که در بخش انتهایی آیه 64 مریم(19) آمده است: «خدای تو فراموشکار نیست» بنابراین، منظور از فراموشی خدا، در اینجا بی‌اعتنایی است و عبارت مورد بحث از نوع هنر مشاکله در کلام است. شبیه همین عبارت در آیات 14 و 15 بقره(2) و 40 شوری(42) و آیات دیگری از قرآن آمده که آنها هم از همین مقوله است.
وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْكُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها هِيَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقِيمٌ ﴿۶۸﴾
خدا به مردان و زنان دورو و انکارورزان وعده آتش دوزخ داده است که جاودانه در آن به سر برند؛ و همین بر آنان بس؛ خدا نفرینشان کرده است و مجازاتی پاینده دارند(1).197
توبه (9)
68
وضع افرادی که نقطه مقابل این گروه هستند، در آیه 72 توبه(همین سوره) آمده است.