وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ ﴿۶۵﴾
مسلّماً از [شرح حال] کسانی از خودتان آگاه شده‌اید که در [مورد حکم حرمت صید ماهی در روزهای] شنبه تجاوز کردند(1) و به آنان خطاب کردیم: بوزینه‌هایی(2) مطرود باشید!
سوره بقره (2) آیه 65
صفحه
10
سوره
بقره (2)
آیه
65
1
در آیه 163 اعراف(7) توضیح بیشتری آمده، ولی در این آیه به اختصار بیان شده است.
2
قرده: جمع قِرْد به معنی میمون است.
فَجَعَلْناها نَكالاً لِما بَيْنَ يَدَيْها وَ ما خَلْفَها وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ ﴿۶۶﴾
و آن [عقوبت] را عبرتی برای معاصران و آیندگان قرار دادیم و [نیز] اندرزی برای پرواپیشگان.
سوره بقره (2) آیه 66
صفحه
10
سوره
بقره (2)
آیه
66
وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قالُوا أَ تَتَّخِذُنا هُزُواً قالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجاهِلِينَ ﴿۶۷﴾
[به یاد آرید] هنگامی را که موسی به قوم خود [که در میانشان قتلی اتّفاق افتاده بود] گفت: خدا می‌فرماید: گاوی(1) ذبح کنید [تا کلید شناخت قاتل شود]؛ گفتند: ما را به تمسخر گرفته‌ای؟ گفت: [تمسخر کار جاهلان است و] به خدا پناه می‌برم از اینکه در زمره جاهلان باشم.
سوره بقره (2) آیه 67
صفحه
10
سوره
بقره (2)
آیه
67
1
«بقره» گاو ماده نیست واحد «بقر» است که اسم جنس است؛ مؤید آن آیه 70 بقره(همین سوره) است.
قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا فارِضٌ وَ لا بِكْرٌ عَوانٌ بَيْنَ ذلِكَ فَافْعَلُوا ما تُؤْمَرُونَ ﴿۶۸﴾
گفتند: از صاحب‌اختیارت بخواه تا برایمان روشن کند که آن چگونه [گاوی] است؛ گفت: او می‌فرماید: گاوی است نه سالخورده و نه نوپا، [بلکه] میان سال؛ اکنون آنچه فرمان یافته‌اید اجرا کنید.
سوره بقره (2) آیه 68
صفحه
10
سوره
بقره (2)
آیه
68
قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما لَوْنُها قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرِينَ ﴿۶۹﴾
[باز] گفتند: از صاحب‌اختیارت بخواه تا برای ما روشن کند که رنگش چگونه است؟ پاسخ داد: او می‌فرماید: گاوی است زرد - رنگ آن روشن - که بینندگان را شاد می‌کند.
سوره بقره (2) آیه 69
صفحه
10
سوره
بقره (2)
آیه
69
قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا وَ إِنَّا إِنْ شاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ ﴿۷۰﴾
گفتند: از صاحب‌اختیارت [باز هم] بخواه تا چگونگی گاو را [از هر جهت] برای ما روشن کند، که [هنوز] گاو بر ما مشتبه است و ان شاءاللّه متوجّه خواهیم شد.
سوره بقره (2) آیه 70
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
70
قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَ لا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لا شِيَةَ فِيها قالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوها وَ ما كادُوا يَفْعَلُونَ ﴿۷۱﴾
موسی گفت: خدا می‌فرماید: گاوی است نه چنان رام که زمین را شخم بزند و یا کشتزار آب بدهد؛ [امّا] تندرست و بدون خط و خال؛ [در اینجا بناچار] گفتند: حالا حق [مطلب] را ادا کردی؛ آنوقت گاو [مورد نظر] را کشتند، و[لی] نزدیک بود [باز هم] انجام ندهند.
سوره بقره (2) آیه 71
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
71
وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِيها وَ اللَّهُ مُخْرِجٌ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ ﴿۷۲﴾
[این همه] زمانی بود که نفسی را به قتل رسانده بودید و [یکدیگر را متهم کرده] در مورد آن نزاع برپا می‌کردید(1)؛ و خدا می‌خواست رازی را که پنهان می‌داشتید آشکار کند.
سوره بقره (2) آیه 72
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
72
1
«ادارءتم» در اصل «تدارءتم» است و فعل ماضی باب تفاعل از ماده «درء» می‌باشد، به معنی دفع.
فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها كَذلِكَ يُحْيِ اللَّهُ الْمَوْتى وَ يُرِيكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۷۳﴾
سپس گفتیم: پاره‌ای از [اعضای] گاو را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتل خویش را معرّفی کند]؛ خدا مردگان را نیز این گونه زنده می‌کند و نشانه‌های [قدرت] خویش را به شما می‌نمایاند، بسا که خردورزی کنید.
سوره بقره (2) آیه 73
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
73
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۷۴﴾
پس از آن [با وجود این معجزه بزرگ] دلهای شما سخت شد، مثل سنگ، بلکه سخت‌تر! چه آنکه پاره‌ای از سنگهاست که نهرها از آن به جریان افتد(1)؛ و پاره‌ای دیگر می‌شکافد و [چشمه‌های] آب از آن می‌جوشد؛ و بعضی از آنها از مهابت(2) خدا [از فراز کوهساران] به زیر می‌افتد(3)؛ و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.
سوره بقره (2) آیه 74
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
74
1
«لمّا» در هر سه مورد این آیه، از لام تأکید و مای موصوله تشکیل شده است.
2
به زیرنویس آیه 28 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
3
بعضی از مفسّران، از جمله شیخ المفسّرین طبرسی، عقیده دارند اشاره به قسمتی از کوه طور است که در اثر تجلی خدا فروریخت و در آیه 143 اعراف(7)