وَ إِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَداً وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ ﴿۵۸﴾
[به یاد آرید] آنگاه(1) که گفتیم: به این شهر(2) وارد شوید و از [نعمتهای] آن از هر جا که خواهید، فراوان و گوارا بخورید و با خضوع و فروتنی(3) از دروازه وارد شوید و بگویید: [خدایا، درخواست ما] آمرزش است، تا گناهانتان را بیامرزیم؛ و [البته] بر [پاداش] نیکوکاران خواهیم افزود.9
بقره (2)
58
«اذ» در اینجا و موارد فراوان دیگر در قرآن مفعولٌ به فعل محذوفی مانند «اذکر» یا «اذکرو» می‌باشد.
«قریه» در آیات قرآن غالبا به معنی شهر است؛ دو آیه 77 و 82 کهف(18) را از نظر به کار رفتن دو کلمه «قریه» و «مدینه» در مورد یک موضوع واحد، با یکدیگر مقایسه فرمایید؛ ضمناً تفسیر المنار هم ذیل این آیه گفته است که منظور از قریه شهر است.
«سُجّد» جمع «ساجد» است.
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ ﴿۵۹﴾
ولی ستمگران سخنی به کار بردند غیر از آنچه که به آنان گفته شده بود(1)؛ ما هم به کیفر انحرافشان، بلایی از آسمان بر ستمگران فرو فرستادیم.9
بقره (2)
59
قرآن در مورد این تغییر در کلام، توضیحی نداده است؛ بعضی از مفسّران گفته‌اند به جای آن کلام استهزاءآمیزی می‌گفتند.
وَ إِذِ اسْتَسْقى مُوسى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ﴿۶۰﴾
و چون [باز به صحرا رسیدند] موسی برای قومش جویای آب شد، به او گفتیم: چوبدست(1) خود را بر آن سنگ بزن! آنگاه دوازده چشمه از آن جاری شد و هر تیره آبشخور خویش را شناخت؛ [به آنها خطاب کردیم:] از روزی الهی بخورید و بیاشامید و در زمین تبهکارانه سرکشی نکنید؛9
بقره (2)
60
«عصا» در زبان عربی به معنی چوبدستی است. آنچه در زبان فارسی به آن عصا می‌گویند در زبان عربی «مِنسَأه» نامیده می‌شود و یکبار در آیه 14 سبأ(34) آمده است.
وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى لَنْ نَصْبِرَ عَلى طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها قالَ أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْراً فَإِنَّ لَكُمْ ما سَأَلْتُمْ وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ ﴿۶۱﴾
و آنگاه که گفتید: ای موسی(1)، هرگز نمی‌توانیم با یک نوع غذا سر کنیم، از صاحب‌اختیارت بخواه تا از روییدنی‌های زمین از [قبیل] سبزی، خیار، گندم، عدس و پیاز برای ما برویاند؛ [موسی] گفت: آیا خوراک پست‌تر را به غذای بهتری [که دارید] ترجیح می‌دهید؟ پس، [از زندگی آزاد در دامن طبیعت] به شهری منتقل شوید که هرچه درخواست کرده‌اید هست؛ [ولی باید مانند گذشته به خدمت دیگران تن دردهید] و [سرنوشت] ذلّت و درماندگی بر آنان مقرّر شد و به خشم خدا گرفتار شدند؛ زیرا که آیات خدا را انکار می‌کردند و پیامبران را به ناحق می‌کشتند؛ این به سبب نافرمانی و تجاوزشان بود.9
بقره (2)
61
آیه به وضوح نشان می‌دهد که مردم معاصر انبیاء برای ایشان القاب و عناوین نساختند و بسادگی آنان را مخاطب قرار می‌دادند؛ القاب و عناوین را بعدها برای شخصیت‌ها ساختند.