وَ لَنْ تَرْضى عَنْكَ الْيَهُودُ وَ لاَ النَّصارى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ ﴿۱۲۰﴾
یهودیان و مسیحیان هرگز از تو خشنود نخواهند شد، مگر اینکه از آیین آنان پیروی کنی؛ بگو: بی‌تردید هدایت [راستین]، هدایت خداست و اگر آگاهانه از هوسهای آنان پیروی کنی، در برابر خدا هیچ کارساز و یاوری نخواهی داشت.19
بقره (2)
120
الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۱۲۱﴾
اهل‌کتاب که کتابشان را آن گونه که شایسته است [با توجّه و دقت] می‌خوانند، به قرآن [نیز] ایمان می‌آورند؛ و آنان که آن را انکار کنند، زیانکارند.19
بقره (2)
121
يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ ﴿۱۲۲﴾
ای دودمان یعقوب، نعمت مرا که بر شما ارزانی داشته‌ام و شما را [به موهبت توحید] بر مردم [زمانه] برتری دادم، به خاطر آورید.19
بقره (2)
122
وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿۱۲۳﴾
بترسید از روزی که هیچ کس بلاگردان دیگری نشود(1) و مجازاتش بازخرید نگردد(2) و هیچ شفاعت و امدادی سودمند نیفتد و آدمیان مورد یاری قرار نگیرند(3).19
بقره (2)
123
به نیمه اوّل آیه 18 فاطر(35) توجه فرمایید.
به آیه 47 زمر(39) توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 48 و 254 بقره(2) و 41 دخان(44) آمده است.
وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ ﴿۱۲۴﴾
[به یاد آر] وقتی که ابراهیم را صاحب‌اختیارش به اموری چند [مثل شکستن بتها(1)، فتنه آتش(2)، تجدید بنای کعبه(3) و اسکان خانواده‌اش در سرزمین بی‌آب و علف مکه(4) مکلّف کرد و] در آزمون نهاد و او همه [مراحل] را به انجام رساند؛ [آنگاه خدا] فرمود: تو را [سرمشق و] پیشوای مردم قرار می‌دهم؛ [ابراهیم] گفت: از دودمان من [چطور(5)]؟ گفت: [اگر شایسته باشند، که] پیمان من شامل ستمگران نخواهد شد(6).19
بقره (2)
124
به آیات 60-57 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
به آیات 68 و 69 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
به آیه 127 بقره(2) و زیرنویس سوم آن توجّه فرمایید.
به آیه 37 ابراهیم(14) توجّه فرمایید.
معلوم می‌شود اعطای مقام امامت در اواخر عمر ابراهیم‌ع واقع شده؛ زیرا ابراهیم در سنین پیری صاحب دو فرزند شد آیه 39 ابراهیم(14) ضمناً در آن سنین آزمایش‌‌های دشوار را نیز به انجام رسانده بود.
به آیه 113 صافات(37)توجّه فرمایید.
وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ ﴿۱۲۵﴾
و [به یاد آر] زمانی را که خانه [کعبه] را مرجع و حرمی امن برای مردم قرار دادیم(1) و [مقرّر کردیم] مقام ابراهیم(2) را نمازگاهی برای خویش انتخاب کنید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که: خانه مرا برای طواف‌‌کنندگان و مجاوران و رکوع و سجودکنندگان(3) پاکیزه گردانید.19
بقره (2)
125
اجابت یکی از درخواستهای ابراهیم‌ع است که در آیه بعد و نیز آیه 35 ابراهیم(14) آمده است.
منظور محلی است که ابراهیم پس از اجابت دعایش نماز گزارد.
«رکع» جمع «راکع» و «سُجود» جمع «ساجد» مجموعا به معنی نمازگزاران است.
وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿۱۲۶﴾
[به یاد آر] هنگامی که ابراهیم گفت: صاحب‌اختیارا، این [محلّ] را سرزمینی امن قرار ده و به مردمش هر که را به خدا و روز واپسین باور دارد، از [انواع] ثمرات روزی ده؛ [خدایش اجابت کرد و] گفت: امّا هر که انکار ورزد، اندک [روزگار]ی برخوردارش خواهم ساخت، نهایتاً به [تحمّل] مجازات آتش - که بد سرانجامی است - ناگزیرش سازم.19
بقره (2)
126
وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۱۲۷﴾
آنگاه که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های(1) خانه [کعبه] را [مرمت کرده] بالا بردند(2)، [گفتند:] صاحب‌اختیارا، [این خدمت را] از ما بپذیر، که شنوا و آگاه تویی، تو.20
بقره (2)
127
قواعد: جمع قاعده: پایه‌ها.
خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته است و ابراهیم و اسماعیل به مرمت و تجدید بنای آن پرداختند؛ با نیمه اول آیه 37 ابراهیم(14) مقایسه فرمایید.
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ﴿۱۲۸﴾
صاحب‌اختیارا، ما را تسلیم خود گردان و از دودمان ما نیز امّتی(1) که در برابر تو تسلیم باشند پدید آور و مراسم عبادتمان را به ما بیاموز و [به رحمت خود] بر ما بازگرد، که بازپذیر و مهربان تویی، تو.20
بقره (2)
128
«امت» گروهی از مردم است که هدف و آرمان و عقاید مشترکی دارند، و از این نظر با قوم و قبیله و طایفه فرق دارد.
رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۱۲۹﴾
صاحب‌اختیارا، در میان آنان رسولی از خودشان برانگیز که آیات تو را بر آنان می‌خواند و به آنان کتاب و دانشِ توأم با بینش می‌آموزد و [از پلیدی جهل و شرک] پاکشان می‌سازد(1)، که فرا دست و فرزانه تویی، تو.20
بقره (2)
129
این دعایی است که در مورد پیامبر اسلام که از دودمان ابراهیم‌ع بود، تحقّق یافت و در آیات 164 آل‌عمران(3) و 2 جمعه(62) آمده است.