قُلْ أَ رَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُ اللَّهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ يُهْلَكُ إِلاَّ الْقَوْمُ الظَّالِمُونَ ﴿۴۷﴾
بگو: به نظر شما(1) اگر مجازاتِ خدا ناگهان یا پس از اعلام، بر شما فرا رسد، آیا جز گروه ستمگران هلاک می‌شوند؟133
انعام (6)
47
لفظ «أرأیتکم» مرکب از 3 جزء است: 1- همزه استفهام، 2- صیغه مفرد مذکر مخاطب ماضی از ماده رؤیت، 3- ضمیر جمع مخاطب مذکر. این واژه گاهی معنی تحت‌اللفظ خود را می‌دهد مثل مورد آیه 63 کهف(18)؛ ولی عموماً معنی «به من بگو» یا «بگو ببینم» و نظایر آن را می‌دهد. «ک» زائد بر آن داخل می‌شود تا در تثنیه و جمع تغییرات لازم بر «ک» واقع شود و خود صیغه بدون تغییر به حال خود باقی بماند. همان‌گونه که در آیه 62 اسراء(17) چون طرف خطاب مفرد بوده، «ارایتک» آمده است. «ارایت» و «ارایتم» نیز مشمول همین بحث می‌باشد.
وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلاَّ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۴۸﴾
ما پیامبران را جز به عنوان بشارت‌‌دهنده و هشداردهنده نمی‌فرستیم؛ و آنان که ایمان آرند و به اصلاح [خود] پردازند، ترس و اندوهی نخواهند داشت(1).133
انعام (6)
48
به آیات 127 انعام(همین سوره) ، 28 رعد(13) و 27-28 فجر(89) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 123 طه(20) آمده است.
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا يَمَسُّهُمُ الْعَذابُ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ ﴿۴۹﴾
ولی کسانی که آیات ما را دروغ شمارند، به کیفر انحرافشان، مجازات دامنگیرشان خواهد شد.133
انعام (6)
49
قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَ لا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمى وَ الْبَصِيرُ أَ فَلا تَتَفَكَّرُونَ ﴿۵۰﴾
بگو: به شما نمی‌گویم که خزاین خدا در اختیار من است، و از عالم غیب هم مطلّع نیستم(1)، و نمی‌گویم که فرشته‌ام(2)؛ تنها پیرو آنچه به من وحی می‌شود هستم؛ بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟ آیا اندیشه نمی‌کنید؟133
انعام (6)
50
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 188 اعراف(7) آمده است.
نظیر این سخن را نوح نیز به قومش می‌گفت؛ به آیه 31 هود(11) توجّه فرمایید.
وَ أَنْذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخافُونَ أَنْ يُحْشَرُوا إِلى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِيٌّ وَ لا شَفِيعٌ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ﴿۵۱﴾
و بدین [پیام] کسانی را که از [عاقبت خویش به هنگام] حضور بر آستان صاحب‌اختیارشان ترس و نگرانی دارند، هشدار بده(1) که [در روز رستاخیز] هیچ کارساز و کمک کاری جز خدا نخواهند داشت، بسا که پرواپیشه شوند.133
انعام (6)
51
مخاطب انذار در این آیه، مؤمنین وارسته و عاقبت اندیشی هستند که از وضعیت خویش بهنگام حضور در محشر الهی خوف و نگرانی دارند؛ به آنان هشدار می‌دهد که در روز قیامت هیچ یار و کمک کاری ندارند، تا هشیار شده و در دنیا بر رفتار خویش مراقبت بیشتر نمایند. وصف حال ایشان با تعابیر خوف، خشیت، شفقت و حذر از فرجام قیامت، از جمله در آیات 21 رعد(13) ، 57 اسراء(17) ، 49 انبیاء(21) ، 37 نور(24) ، 9 زمر(39) ، 11 یس(36) ، 18 شوری(42) ، 7 انسان(76) ، 27 معارج(70) ، 40 و 45 نازعات(79) و 8 بینه(98) آمده است. در این رابطه آیه 85 نساء(4) و زیرنویس مربوطه را نیز ملاحظه فرمایید.
وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ ﴿۵۲﴾
[زنهار] کسانی را که بامداد و شبانگاه صاحب‌اختیار خویش را [به نیایش] می‌خوانند و خشنودی او را می‌جویند، طرد مکن؛ نه تو مسؤول حساب آنان هستی و نه آنان مسؤول حساب تو که طردشان کنی و در زمره ستمگران قرار گیری.133
انعام (6)
52
وَ كَذلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لِيَقُولُوا أَ هؤُلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنا أَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ ﴿۵۳﴾
مردم را این گونه به وسیله یکدیگر به آزمایش گرفتیم تا [توانگرانشان] بگویند: آیا از میان ما این [اراذل] هستند که خدا نعمت بزرگی به آنان داد(1)؟ مگر خدا به حال سپاسگزاران آگاه‌تر نیست؟134
انعام (6)
53
از نظر توجیه افزوده، با آیه 111 شعراء(26) مقایسه فرمایید.
وَ إِذا جاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۵۴﴾
و چون افرادی که به آیات ما باور دارند نزد تو آیند، بگو: درود بر شما که صاحب‌اختیارتان [در حق شما] رحمت را بر خود مقرّر داشته است؛ هر که از شما به نادانی مرتکب عمل زشتی شود، آنگاه پس از آن توبه نموده و به اصلاح [خود] پردازد، [بداند که] خدا آمرزگاری است مهربان.134
انعام (6)
54
وَ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ وَ لِتَسْتَبِينَ سَبِيلُ الْمُجْرِمِينَ ﴿۵۵﴾
آیات را این گونه به وضوح بیان می‌کنیم تا [توجّه کنید] و راه(1) [نجات] بزهکاران آشکار گردد.134
انعام (6)
55
واژه «سبیل» هم به صورت مذکر و هم به صورت مؤنث به کار می‌رود.
قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِينَ ﴿۵۶﴾
بگو: من از بندگی افرادی که شما به جای خدا [به نیایش] می‌خوانید، نهی شده‌ام(1)؛ بگو: هوسهای شما را پیروی نمی‌کنم، که در آن صورت گمراه خواهم بود، نه راه‌یافته.134
انعام (6)
56
به آیه 116 نساء(4) و زیرنویس مربوطه توجّه فرمایید.