وَ إِذا صُرِفَتْ أَبْصارُهُمْ تِلْقاءَ أَصْحابِ النَّارِ قالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۴۷﴾
و هنگامی که دیدگان منتظران بهشت، متوجّه دوزخیان شود، میگویند: صاحباختیارا، ما را همدم ستمکاران قرار مده.156
اعراف (7)
47
وَ نادى أَصْحابُ الْأَعْرافِ رِجالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيماهُمْ قالُوا ما أَغْنى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿۴۸﴾
و اهل شناخت، افرادی [از دوزخیان] را که از سیمایشان میشناسند، ندا دهند و گویند: جمعیت و سروریخواهی شما به حالتان سودی نداشت(1).156
اعراف (7)
48
به آیه 94 انعام(6) توجّه فرمایید.
أَ هؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لا يَنالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿۴۹﴾
آیا این [منتظران بهشت] همانانی نیستند که سوگند یاد میکردید خدا هیچ رحمتی نصیبشان نخواهد کرد؟! [آنگاه به همین مؤمنانِ در انتظار بهشت گویند:] داخل بهشت شوید که ترس و اندوهی نخواهید داشت(1).156
اعراف (7)
49
به آیات 27 و 28 فجر(89) هم توجّه فرمایید.
وَ نادى أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُما عَلَى الْكافِرِينَ ﴿۵۰﴾
دوزخیان، بهشتیان را آواز دهند که: جرعهای آب یا از آنچه خدا روزی شما کرده است ما را هم بهرهمند کنید؛ پاسخ دهند: خدا آنها را بر انکارورزان روا نداشته است(1)156
اعراف (7)
50
مفهوم آیه به بیان دیگر و توضیح بیشتر را در آیه 13 حدید(57) ملاحظه فرمایید.
الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَهْواً وَ لَعِباً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا فَالْيَوْمَ نَنْساهُمْ كَما نَسُوا لِقاءَ يَوْمِهِمْ هذا وَ ما كانُوا بِآياتِنا يَجْحَدُونَ ﴿۵۱﴾
[همان] کسانی که دین خویش را به سرگرمی و بازیچه گرفتند و زندگی دنیا فریبشان داد؛ امروز آنان را به فراموشی سپاریم، همانگونه که آنان دیدار امروزشان را به فراموشی سپردند(1) و آیات ما را دانسته انکار میکردند(2).156
اعراف (7)
51
مفهوم آیه، به بیان دیگر در آیات 126 طه(20) و 19 حشر(59) آمده است.
به نیمه اوّل آیه 14 نمل(27) توجّه فرمایید.
وَ لَقَدْ جِئْناهُمْ بِكِتابٍ فَصَّلْناهُ عَلى عِلْمٍ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۲﴾
برای آنان کتابی آوردیم که با آگاهی آن را به وضوح بیان کردهایم که برای گروهی که ایمان میآورند، هدایت و رحمتی است.157
اعراف (7)
52
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنا مِنْ شُفَعاءَ فَيَشْفَعُوا لَنا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۵۳﴾
آیا جز تحقّق [انذارهای قرآن] را انتظار میبرند؟ آن روز که [با حدوث رستاخیز] تحقّق آن فرا رسد، کسانی که قبلاً آن را به فراموشی سپرده بودند، خواهند گفت: رسولانِ پروردگارمان حق را آوردند؛ آیا شفیعانی داریم که به کمک ما برخیزند، یا ممکن است که [به دنیا] بازگردانده شویم تا رفتاری جز آنچه داشتیم داشته باشیم(1)؟ بیگمان خود را به زیان انداختند و بتهایی که به باطل عَلَم میکردند از نظرشان ناپدید گشت(2).157
اعراف (7)
53
درخواست گنهکاران در قیامت برای بازگشت به دنیا و جبران مافات در آیات 100 مؤمنون(23) و 37 فاطر(35) و آیات دیگر نیز آمده است.
در این رابطه به آیه 94 انعام(6) توجّه فرمایید.
إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ ﴿۵۴﴾
صاحباختیار شما خداست که آسمانها و زمین را طی شش دوران(1) آفرید، آنگاه بر عرش [تدبیر] مستقر گشت؛ روز را به [پرده] شب - که شتابان در پی آن است - میپوشاند، و خورشید و ماه و ستارگان را [آفرید] که به فرمان او [برای شما] آماده خدمتند؛ آگاه باشید که آفرینش و تدبیر [جهان] ویژه اوست؛ منشأ برکات است خدایی که صاحباختیار جهانیان است.157
اعراف (7)
54
واژه «ایام» جمع «یوم» برخلاف «نهار» که فقط به معنی «روز» در برابر «لیل» به معنی شب میباشد، در قرآن به معنی مرحله و دوره زمانی نیز به کار رفته؛ به آیات 47 حج(22) و 4 معارج(70) توجّه فرمایید.
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ﴿۵۵﴾
صاحباختیار خویش را به زاری و در نهان [به نیایش] بخوانید(1)، [و از تجاوز دست بردارید] که او متجاوزان را دوست ندارد.157
اعراف (7)
55
قید «در نهان» نشان میدهد که تضرّع در حضور مردم را خدا دوست ندارد و این کار نوعی تظاهر است. مصداق تضرّع در نهان را در مورد زکریای نبی در آیات 3-6 مریم(19) ملاحظه فرمایید.
وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۵۶﴾
و در زمین پس از اصلاحش تبهکاری نکنید و خدای را با ترس و امید [به نیایش] بخوانید، که رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است(1).157
اعراف (7)
56
به آیات 186 بقره(2) ، 53 زمر(39) و 16 ق(50) توجّه فرمایید.