وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۱۷۶﴾
و اگر می‌خواستیم [و شایسته‌اش تشخیص می‌دادیم، مقام] او را بدان [کرامات] رفعت می‌بخشیدیم(1)، ولی او به پستی گرایید و هوای نفس خویش را پیروی کرد(2)؛ حکایت او همچون حکایت سگ است که چه بر او حمله بری و چه به حال خود رهایش کنی، له له زند(3)؛ چنین است داستان گروهی که آیات ما را دروغ شمردند؛ داستان را بازگو، بسا که اندیشه کنند.173
اعراف (7)
176
به بخش پایانی آیه 24 توبه(9) و اللّه لا یهدی القوم الفاسقینتوجّه فرمایید.
مصداقی است از آنچه در آیات 43 فرقان(25) و 23 جاثیه(45) آمده است.
یعنی چنین علمایی روحیه اعراض از حق پیدا می‌کنند و در عالم تمایلات خودشان هستند. آنان را بیم دهند یا ندهند، نتیجه یکسان است.
ساءَ مَثَلاً الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ ﴿۱۷۷﴾
گروهی که آیات ما را دروغ شمردند و به خویش ستم می‌کردند، از صفت بدی برخوردارند.173
اعراف (7)
177
مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَ مَنْ يُضْلِلْ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۱۷۸﴾
هر که را خدا هدایت کند، راه‌یافته [واقعی] است(1) و آنان که خدا گمراهشان کند(2)، زیانکارند.173
اعراف (7)
178
به آیه 16 مائده(5) توجّه فرمایید.
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظّالمین توجّه فرمایید.
وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ ﴿۱۷۹﴾
بی‌گمان بسیاری از جن و انس که پدید آورده‌ایم دوزخی خواهند شد(1)؛ [زیرا] قلبهایی دارند که با آن [حق را] درنمی‌یابند و چشمهایی دارند که با آن [حقایق را] نمی‌بینند و گوشهایی دارند که با آن [کلام حق را] نمی‌شنوند؛ آنان به سان دامها هستند، بلکه گمراه‌تر [و] در حال غفلتند(2).174
اعراف (7)
179
ترجمه تحت‌اللفظ آیه این است: «بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم» ولی با توجّه به آیه 56 ذاریات(51) که می‌گوید: «جن و انس را تنها به این منظور خلق کردم که مرا بپرستند»، و با توجّه به این آیه 2 ملک(67) که می‌گوید: «مرگ و حیات را پدید آورد تا شما را آزمایش کند کدام نیکوکارترید» و نیز با توجّه به آیات 2 و 3 انسان(76) که گفته است: «انسان را شنوا و بینا خلق کردیم و راه را نشانش دادیم؛ یا شاکر خواهد شد یا ناسپاس»، و نیز با توجّه به گفتار اجماع مفسّران که می‌گویند: «لام در این جمله، لام عاقبت است نه غرض، یعنی رفتن آنها به جهنّم نتیجه نهایی اراده و عمل خودشان است» (مثل لام در آیات 8 قصص(28) و 88 یونس(10))، معنی و مفهوم دقیق آیه در متن ترجمه آمده است. باز هم برای روشن‌تر شدن مفهوم آیه به آیات 37-41 نازعات(79) توجّه فرمایید؛ واللّه اعلم.
وقتی که ما فریاد استمداد مظلومی را می‌شنویم و آن را ناشنیده می‌انگاریم، در واقع استعداد گوش خود را در حد گوش یک حیوان پایین آورده‌ایم و آنجا که به انکار آن شنیده‌ها می‌پردازیم، به مرتبه ای نازل‌تر از جایگاه حیوان سقوط می‌کنیم؛ مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 44 فرقان(25) آمده است.
وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها وَ ذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمائِهِ سَيُجْزَوْنَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۸۰﴾
نیکوترین صفات(1) به خدا اختصاص دارد، پس به همان صفات خدای را بخوانید و کسانی را که در مورد صفاتش کجروی می‌کنند، واگذارید؛ که به زودی به سبب کردارشان مجازات خواهند شد.174
اعراف (7)
180
اسم، مبین صفات و ویژگیهاست؛ به نیمه دوّم آیه 7 مریم(19) توجّه فرمایید.
وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ ﴿۱۸۱﴾
گروهی از آفریدگان ما هستند که [مردم را] به راه حق هدایت می‌نمایند و با [معیار] حق حکم می‌کنند.174
اعراف (7)
181
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸۲﴾
و کسانی که آیات ما را دروغ شمرده‌اند، به تدریج آنان را از جایی که گمان نمی‌برند به دام می‌اندازیم(1)174
اعراف (7)
182
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 26 نحل(16) و 42 طور(52) آمده است.
وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ ﴿۱۸۳﴾
و مهلتشان می‌دهم؛ که تدبیر من محکم [و حساب‌‌‌شده] است(1).174
اعراف (7)
183
مفهوم آیه به بیان دیگر در بخش میانی آیه 14 شوری(42) لولا کلمة سبقت من ربک الی اجل مسمی لقضی بینهم آمده است.
أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۱۸۴﴾
آیا نمی‌اندیشند که در [وجود] معاشرشان اثری از جنون نیست(1)؟! او فقط هشداردهنده‌ای است آشکار.174
اعراف (7)
184
اشاره به کلام مخالفان است که در آیات 6 حجر(15) ، 36 صافات(37) ، 14 دخان(44) و 51 قلم(68) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ وَ أَنْ عَسى أَنْ يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ﴿۱۸۵﴾
آیا در نظام حاکم بر آسمانها و زمین و آنچه خدا آفریده است توجّه نمی‌کنند، و اینکه چه بسا پایان زندگی آنان نزدیک باشد؟ بعد از قرآن(1) کدام حدیث را باور می‌کنند؟174
اعراف (7)
185
برای توجیه کلمه‌ای که به جای ضمیر قرار داده‌ایم، با آیه 6 جاثیه(45) مقایسه فرمایید.