إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۱۳﴾
کسانی که گفتند: صاحب‌اختیار ما خداست، آنگاه [از بندگی غیر خدا سر باز زدند و بر اعتقاد خود] پای فشردند، هیچ ترس و اندوهی نخواهند داشت(1).503
احقاف (46)
13
این آیه را با آیه 30 فصلت(41) مقایسه و نتیجه‌گیری فرمایید؛ ضمناً به آیات 82 و 127 انعام(6) و 27 و 28 فجر(89) توجّه فرمایید.
أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ خالِدِينَ فِيها جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾
آنان به پاداش اعمالشان جاودانه بهشتی‌اند.503
احقاف (46)
14
وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ ﴿۱۵﴾
به انسان سفارش کردیم که در مورد پدر و مادرش به شایستگی نیکی کند؛ [به ویژه] مادر که به دشواری بار حمل او را بر عهده داشت و با دشواری وضع حمل کرد؛ و [دوران] بارداری و شیرخوارگی‌اش [مجموعا حدود] سی ماه است؛ [و پرورش یافت] تا به حدّ رشد رسید و در چهل سالگی(1) [که غرور جوانی‌اش فروکش کرده است] گوید: صاحب‌اختیارا، به من الهام کن تا نعمتت را که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشته‌ای، سپاس دارم و به کار شایسته‌ای که از آن خشنود گردی، دست زنم و برای من فرزندانم را شایسته گردان؛ به درگاه تو بازگشته‌ام و تسلیم [تو] هستم.504
احقاف (46)
15
منظور سنین تکامل عقل است، نه دقیقاً چهل سالگی.
أُولئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ نَتَجاوَزُ عَنْ سَيِّئاتِهِمْ فِي أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِي كانُوا يُوعَدُونَ ﴿۱۶﴾
آنان کسانی‌اند که نیکوترین عملشان را می‌پذیریم(1) و از بدیهاشان می‌گذریم؛ بنا به وعده حقّی که به آنان نوید داده می‌شد، در میان بهشتیان [جای دارند].504
احقاف (46)
16
برای روشن‌تر شدن، به آیه 7 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.
وَ الَّذِي قالَ لِوالِدَيْهِ أُفٍّ لَكُما أَ تَعِدانِنِي أَنْ أُخْرَجَ وَ قَدْ خَلَتِ الْقُرُونُ مِنْ قَبْلِي وَ هُما يَسْتَغِيثانِ اللَّهَ وَيْلَكَ آمِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَيَقُولُ ما هذا إِلاَّ أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ ﴿۱۷﴾
و آن کس که به پدر و مادرش گفت: از شما رنجیده‌ام، چگونه به من وعده می‌دهید که [از گور] بیرون آورده خواهم شد، در حالی که قبل از من نسلهای فراوانی رفتند [و بازنگشتند]! و پدر و مادر[ش] به خدا استغاثه می‌کنند [و به او می‌گویند:] وای بر تو، ایمان بیاور، که بی‌تردید وعده خدا راست است؛ پاسخ می‌دهد: این [وعده‌ها] چیزی جز افسانه‌های پیشینیان نیست.504
احقاف (46)
17
أُولئِكَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنَّهُمْ كانُوا خاسِرِينَ ﴿۱۸﴾
آنان کسانی‌اند که فرمان مجازات(1) در مورد ایشان تحقّق یافت، در حالی که در [جرگه] گروههایی از جن و انس درآمدند، که پیش از ایشان دورانشان سپری شد؛ بی‌گمان آنان زیانکار بودند.504
احقاف (46)
18
برای روشن شدن معنی و مفهوم «قول» در اینجا و توجیه ترجمه آن به فرمان مجازات، به آیات 16 اسراء(17) و 71 زمر(39) توجّه فرمایید. این «فرمان مجازات» در آیات 18 اعراف(7) ، 43 حجر(15) و 85 ص(38) آمده است.
وَ لِكُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ لِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمالَهُمْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ ﴿۱۹﴾
هر گروه درجاتی متناسب با اعمالشان دارند؛ تا [حقّی تضییع نگردد] و خدا اعمالشان را به تمامی سزا دهد، بی‌آنکه مورد ظلم قرار گیرند.504
احقاف (46)
19
وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ فِي حَياتِكُمُ الدُّنْيا وَ اسْتَمْتَعْتُمْ بِها فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ ﴿۲۰﴾
روزی که انکارورزان بر آتش عرضه می‌شوند، [به آنان خطاب می‌شود:] نعمتهای پاکیزه خود را [که باید امروز هم از آن لذّت ببرید] در زندگی دنیایی‌تان از بین بردید و [فقط همان جا] از آنها بهره‌مند شدید؛ پس، امروز به خاطر سروری‌خواهی ناحق در زمین و انحرافی که داشتید، به مجازاتی ذلّت‌بار کیفر داده می‌شوید(1).504
احقاف (46)
20
حبط اعمال انکارورزان را در آیات 18 اسراء(17) ، 105 کهف(18) ، 23 فرقان(25) و 20 شوری(42) ملاحظه فرمایید.
وَ اذْكُرْ أَخا عادٍ إِذْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ بِالْأَحْقافِ وَ قَدْ خَلَتِ النُّذُرُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿۲۱﴾
[سرگذشت هود] برادر قوم عاد را به یاد آر، آنگاه که در سرزمین «احقاف»(1) قومش را هشدار می‌داد - در حالی که هشداردهندگان [دیگری نیز] در گذشته‌های نزدیک و دور آمده بودند - که: تنها خدای را بندگی کنید؛ که از مجازات روزی بزرگ بر شما می‌ترسم.505
احقاف (46)
21
احقاف از نظر لغت به معنی توده ماسه‌های روان است و نام منطقه‌ای در جنوب شرقی عربستان بوده که قوم عاد در آن زندگی می‌کردند و اکنون اثری از آنها باقی نیست.
قالُوا أَ جِئْتَنا لِتَأْفِكَنا عَنْ آلِهَتِنا فَأْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۲۲﴾
گفتند: آیا آمده‌ای که ما را از [پرستش] معبودان خود بازگردانی؟! اگر راست می‌گویی، مجازاتی که به ما وعده می‌دهی پیش آر(1).505
احقاف (46)
22
اقوام دیگر نیز مشابه همین درخواست را از پیامبرشان داشتند؛ این درخواستها در مورد قوم صالح در آیه 77 اعراف(7) و در مورد قوم نوح در آیه 32 هود(11) و در مورد قوم شعیب در آیه 187 شعراء(26) و در مورد قوم لوط در آیه 29 عنکبوت(29) و در مورد مشرکین قریش در آیات 32 انفال(8) و 16 ص(38) آمده است.