سوره ممتحنه (60) - آزمایش‌شده
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
ممتحنه (60)
-
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فِي سَبِيلِي وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَيْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِيلِ ﴿۱﴾
ای ایمان‌آوردگان، اگر برای مبارزه در راه من و طلب خشنودی من بیرون آمده‌اید، دشمنان من و دشمنان(1) خود را به دوستی انتخاب مکنید؛ شما با آنان طرح دوستی می‌افکنید، در حالی که آنان [کتاب] حقّی را که برای شما آمده است انکار کرده‌اند(2) و به جرم ایمان به خدا - صاحب‌اختیار خویش - رسول و شما را آواره می‌کنند؛ [پاره‌ای از شما] با آنان سَر و سِرّ دوستانه برقرار می‌کنید، در حالی که من به رفتار پنهان و آشکار شما داناترم؛ و هر که از شما چنین کند، راه درست را گم کرده است.549
ممتحنه (60)
1
در مورد کلمه «عدوّ» مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنّث یکسان است؛ گاهی آن را جمع می‌بندند و اعداء می‌گویند، که در آیات 45 نساء(4) و 2 ممتحنه(همین سوره) آمده است. کلمه «عدوّ» در آیه مورد بحث به عنوان جمع آمده است.
به آیات 14 مجادله(58) و 8 ممتحنه(همین سوره) توجّه فرمایید.
إِنْ يَثْقَفُوكُمْ يَكُونُوا لَكُمْ أَعْداءً وَ يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ ﴿۲﴾
اگر بر شما دست یابند، دشمن [دیرینه] شما خواهند بود و دست و زبانشان را بر آزار [شما] می‌گشایند و دوست دارند کاش شما هم به انکار بازگردید.549
ممتحنه (60)
2
لَنْ تَنْفَعَكُمْ أَرْحامُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿۳﴾
بستگان(1) و فرزندانتان [که به خاطر آنان با دشمنان خدا دوستی می‌ورزید] در روز رستاخیز هرگز به حال شما سودمند نخواهند بود؛ خدا میان شما جدایی می‌افکند(2)؛ و به آنچه می‌کنید بیناست.549
ممتحنه (60)
3
ارحام: جمع رحم: خویشاوندی.
به آیات 95 مریم(19) ، 101 مؤمنون(23) ، 33-37 عبس(80) توجّه فرمایید.
قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْراهِيمَ وَ الَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهِيمَ لِأَبِيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَ ما أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إِلَيْكَ أَنَبْنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ ﴿۴﴾
در [روش] ابراهیم و همراهانش سرمشق نیکویی برای شماست(1)، آنگاه که به قوم [مشرک] خود گفتند: ما از شما و بتهایی که به جای خدا بندگی[شان] می‌کنید، بری(2) و برکناریم، [عقاید] شما را انکار می‌کنیم و میان ما و شما، همواره دشمنی و کینه برقرار خواهد بود تا وقتی که تنها به خدا ایمان آورید [همه گفتار ابراهیم قابل تأسّی است] جز این مورد که ابراهیم با پدرش گفت: برای تو آمرزش خواهم خواست(3)، و[لی] قادر به دفع مجازات خدا از تو نخواهم بود؛ [زبان حال ابراهیم و همراهانش چنین بود که:] صاحب‌اختیارا، تنها بر تو توکل کردیم(4) و به سوی تو بازآمدیم و سرانجام در پیشگاه توست؛549
ممتحنه (60)
4
همین معنی و مفهوم را در مورد پیامبر اسلامص در آیه 21 احزاب(33) ملاحظه فرمایید.
بُرَآء: جمع بری ء: بیزار.
به آیات 113 و 114 توبه(9) توجّه فرمایید.؛ ضمناً بقیه کلام ابراهیم(ع) را در آیات 42-48 مریم(19) ملاحظه فرمایید.
معنی توکل انجام وظیفه خدایی و سپردن نتیجه آن به خداست، بدون هیچ نگرانی و اضطراب از آینده؛ به آیه 122 آل‌عمران(3) که همین معنی را می‌رساند توجه فرمایید.
رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَ اغْفِرْ لَنا رَبَّنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۵﴾
صاحب‌اختیارا، ما را دستخوش آشوبی به سود انکارورزان مگردان و بر ما ببخشای، که تنها توای که فرادست و فرزانه‌ای.549
ممتحنه (60)
5