سوره سبأ (34) - نام سرزمینی در ناحیه یمن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
سبأ (34)
-
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَ هُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ﴿۱﴾
ستایش(1) خاصّ خداست که هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به اوست، و در آخرت [نیز] ستایش خاصّ اوست(2)؛ و او فرزانه و آگاه است.428
سبأ (34)
1
حمد در زبان عرب به معنای سپاس و ستایش - هر دو - آمده است؛ سپاس در برابر نعمت و ستایش در برابر کمالات ذاتی او. برای توضیح بیشتر به زیرنویس آیه 34 فاطر(35) مراجعه فرمایید.
برای روشن شدن منظور از حمد در آخرت، به آیه 74 زمر(39) توجّه فرمایید.
يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْها وَ ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما يَعْرُجُ فِيها وَ هُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ ﴿۲﴾
هر چه در زمین نفوذ کند و یا از آن برآید، و هر چه از آسمان فرود آید یا در آن صعود کند، [همه را] می‌داند؛ و او مهربان و آمرزگار است.428
سبأ (34)
2
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَأْتِينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلى وَ رَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عالِمِ الْغَيْبِ لا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرُ إِلاَّ فِي كِتابٍ مُبِينٍ ﴿۳﴾
انکارورزان گفتند: قیامتی نخواهیم داشت(1)؛ بگو: چرا، سوگند به صاحب‌اختیارم که از عالم غیب آگاه است، [رستاخیز] بی‌گمان به سراغتان می‌آید؛ همسنگ ذرّه‌ای در آسمانها و زمین از او پوشیده نیست و کوچکتر و بزرگتر از آن چیزی نیست، مگر اینکه در کتاب روشن [علم خدا] ثبت است(2)؛428
سبأ (34)
3
نحوه بیان و استدلالشان را در آیات 38 نحل(16) ، 66 مریم(19) و 78 یس(36) ملاحظه فرمایید.
مفهوم علم و اشراف خدا بر اجزاء عالم و رفتار انسانها، در دهها آیه از جمله آیات 5 آل‌عمران(3) ، 59 انعام(6) ، 61 یونس(10) ، 9 رعد(13) ، 38 ابراهیم(14) و 16 غافر(40) آمده است.
لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ ﴿۴﴾
تا مؤمنانِ نیک‌رفتار را پاداش دهد؛ آنان آمرزش و روزی فاخر دارند.428
سبأ (34)
4
وَ الَّذِينَ سَعَوْا فِي آياتِنا مُعاجِزِينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ ﴿۵﴾
و کسانی که در برابر آیات ما جبهه گرفتند(1)، مجازاتی دردناک [ناشی] از اضطراب خواهند داشت.428
سبأ (34)
5
به آیات 5 انبیاء(21) ، 4 و 5 فرقان(25) و 43 سبأ(همین سوره) توجّه فرمایید.
وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَ يَهْدِي إِلى صِراطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ﴿۶﴾
اهل دانش [به خوبی] می‌دانند: قرآنی که از جانب صاحب‌اختیارت بر تو نازل شده، حق است و به راه [خدای] فرا دست و شایسته ستایش(1) هدایت می‌کند.428
سبأ (34)
6
برای شناخت سریع‌تر راه خدا، به زیرنویس آیه 153 انعام(6) در مورد ده فرمان قرآنی مراجعه فرمایید.
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلى رَجُلٍ يُنَبِّئُكُمْ إِذا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمْ لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ ﴿۷﴾
و انکارورزان می‌گویند: آیا می‌خواهید مردی را به شما معرّفی کنیم که خبر می‌دهد: آنگاه که [پس از مرگ] سخت متلاشی شدید، به آفرینشی جدید بازمی‌آیید(1)؟!428
سبأ (34)
7
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 5 رعد(13) ، 49 و 98 اسراء(17) و 10 سجده(32) آمده است.
أَفْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَمْ بِهِ جِنَّةٌ بَلِ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ فِي الْعَذابِ وَ الضَّلالِ الْبَعِيدِ ﴿۸﴾
[می‌گویند] آیا دروغ به خدا نسبت داده(1) یا به نوعی جنون گرفتار شده است؟ [نه،] بلکه کسانی که به آخرت باور ندارند، در مجازات و گمراهی بی‌پایان قرار گرفته‌اند.429
سبأ (34)
8
به آیات 44-46 حاقه(69) توجّه فرمایید. ضمناً کلمه «اَفتَری» در اصل «اَاِفتَری» بوده که همزه وصل حذف شده و همزه استفهام به جای خود باقی مانده است.
أَ فَلَمْ يَرَوْا إِلى ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنْ نَشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفاً مِنَ السَّماءِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِكُلِّ عَبْدٍ مُنِيبٍ ﴿۹﴾
آیا [انکارورزان] به آسمان و زمین در اطرافشان نمی‌نگرند [و نمی‌دانند که قادر به گریز از آن نیستند]؟ اگر بخواهیم آنان را در زمین فرو می‌بریم یا پاره‌هایی(1) از آسمان را بر سرشان می‌افکنیم. قطعاً در این [هشدار] برای هر بنده بازآینده [به درگاه خدا] نشانه‌ای است.429
سبأ (34)
9
کسَف: جمع کسفَه: قطعه.
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلاً يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ ﴿۱۰﴾
به داود از جانب خویش فضیلتی بزرگ بخشیدیم(1)؛ [و گفتیم] ای کوهها، [در تسبیح خدا] با او همآواز شوید(2)، و پرندگان را [در خدمتش گماشتیم(3)]، و آهن را برایش نرم گرداندیم،429
سبأ (34)
10
این فضیلت را در اواسط آیه 251 بقره(2) و آیه 20 ص(38) ملاحظه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 18 ص(38) توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 79 انبیاء(21) توجّه فرمایید.