يَقُولُ يا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَياتِي ﴿۲۴﴾
[با حسرت] گوید: کاش برای حیات [ابدی ا] م(1) پیش اندیشی کرده بودم؛594
فجر (89)
24
به آیات 64 عنکبوت(29) و 7 روم(30) توجّه فرمایید.
فَيَوْمَئِذٍ لا يُعَذِّبُ عَذابَهُ أَحَدٌ ﴿۲۵﴾
در آنروز کسی [جز خودش] موجب مجازات و دربند شدن او نشود(1).594
فجر (89)
25
به آیه 44 یونس(10) «إِنَّ اللَّهَ لا یَظلِمُ النَّاسَ شَیئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُم یَظلِمُونَ» که مضمون آن در هشت آیه دیگر نیز تکرار شده است توجّه فرمایید، همچنین آیه 39 اعراف(7) « فَذُوقُوا العَذابَ بِما کُنتُم تَکسِبُون» و نیز آیه 52 یونس(10) «هَل تُجزَونَ إِلاَّ بِما کُنتُم تَکسِبُون».
وَ لا يُوثِقُ وَثاقَهُ أَحَدٌ ﴿۲۶﴾
ترجمه این آیه، در آیه قبل ادغام شده است.594
فجر (89)
26
يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ﴿۲۷﴾
ای نفس آرام و مطمئن(1)،594
فجر (89)
27
به آیه 28 رعد(13) توجّه فرمایید؛ ضمناً عکس این وضعیت را در مورد افراد بیپرهیز در آیات 8 و 9 نازعات(79) ملاحظه فرمایید.
ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً ﴿۲۸﴾
به سوی صاحباختیارت بازگرد؛ خشنود و مورد پسند؛594
فجر (89)
28
فَادْخُلِي فِي عِبادِي ﴿۲۹﴾
در صف بندگان [خاصّ] من داخل شو،594
فجر (89)
29
وَ ادْخُلِي جَنَّتِي ﴿۳۰﴾
و به بهشت من درآی(1).594
فجر (89)
30
در آیات 27-30 به خاطر مؤنث بودن واژه «نفس» همه ضمیرها مؤنث آمده. عکس این حالت در آیات 73 هود(11) و 33 احزاب(33) آمده است.
سوره بلد (90) - شهر
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گستردهمهر [و] جاودانمهر-
بلد (90)
-
لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ ﴿۱﴾
سوگند یاد میکنم به این سرزمینِ [مقدّس مکه(1)]،594
بلد (90)
1
حرف «لا» در اینجا برای تأکید و زیبایی کلام آمده است و در ترجمه نمیآید؛ مؤید این نظر، آیه بعدی است؛ زیرا منزل داشتن پیامبر بر حرمت شهر مکه میافزاید و دلیلی بر سوگند خوردن است، نه سوگند نخوردن. آیه 3 تین(95) نیز که در آن به شهر مکه سوگند یاد شده و هذا البلد الامین، تأیید دیگری بر این نظر است؛ به آیه 75 واقعه(56) و زیرنویس آن نیز که به صورت دیگری ضرورت حذف «لا» در ترجمه اثبات شده است، توجّه فرمایید. در آیه 65 نساء(4) هم آمده است: فلا و ربک لا یؤمنون حتی... ضمناً در حال حاضر هم عرب در محاورات خود به هنگام سوگند خوردن میگویند: لا واللّه.
وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ ﴿۲﴾
در حالی که تو در این سرزمین سکونت داری،594
بلد (90)
2
وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ ﴿۳﴾
و سوگند به پدری [بزرگ] و فرزندی که به وجود آورد(1)،594
بلد (90)
3
بعضی از مفسّران گفتهاند که منظور، حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل است و بعضی دیگر گفتهاند که منظور، حضرت آدم و انبوه فرزندانش میباشد. فرض اوّل با توجّه به اینکه ابراهیم و اسماعیل مأمور تجدید بنای خانه کعبه بودند، با دو آیه قبل متناسب است و فرض دوّم با آیه بعدی تناسب دارد.
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ ﴿۴﴾
که انسان را در تعادل(1) آفریدهایم.594
بلد (90)
4
به آیات 14 مؤمنون(23) ، 7 انفطار(82) و 4 تین(95) توجّه فرمایید. راغب گفته است: «کبد السماء»، یعنی میانه آسمان. ضمناً «کبد» به معنی مشقّت و سختی هم هست، ولی پذیرش این معنی در اینجا مغایر با آیات فراوانی از قرآن است؛ از جمله: آیات 185 بقره(2) یرید اللّه بکم الیسر و لا یرید بکم العسر و 38 بقره(2) ، 19 و 20 عبس(80) ، 5 -7 لیل(92)، بخش پایانی دو آیه 4 و 7 طلاق(65) ، 5 و 6 انشراح(94) و غیره. مجموعه دو آیه 4 و 5 این سوره را با در نظر گرفتن همین معنی برای «کبد»، با مجموعه دو آیه 4 و 5 تین(95) مقایسه فرمایید؛ بیان واحدی را استنباط خواهید کرد.
أَ يَحْسَبُ أَنْ لَنْ يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌ ﴿۵﴾
آیا میپندارد که هرگز هیچ کس قادر نیست بر او دست یابد؟!594
بلد (90)
5
يَقُولُ أَهْلَكْتُ مالاً لُبَداً ﴿۶﴾
می گوید: مال فراوانی را [در مبارزه] تباه کردم.594
بلد (90)
6
أَ يَحْسَبُ أَنْ لَمْ يَرَهُ أَحَدٌ ﴿۷﴾
مگر میپندارد که هیچ کس او را نمیبیند؟!594
بلد (90)
7
أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ ﴿۸﴾
آیا برای او دو چشم نیافریدهایم؟594
بلد (90)
8
وَ لِساناً وَ شَفَتَيْنِ ﴿۹﴾
و زبان و دو لب؟594
بلد (90)
9
وَ هَدَيْناهُ النَّجْدَيْنِ ﴿۱۰﴾
و دو راه [خیر و شرّ] را به او ننمودیم(1)؟594
بلد (90)
10
به آیات 3 انسان(76) و 8 شمس(91) و نیمه اوّل آیه 29 کهف(18) توجّه فرمایید.
فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ﴿۱۱﴾
ولی او به کاری که مهمّ بود، [شجاعانه] اقدام نکرد.594
بلد (90)
11
وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ ﴿۱۲﴾
خبر نداری آن کار بااهمیت چیست!594
بلد (90)
12
فَكُّ رَقَبَةٍ ﴿۱۳﴾
آزاد کردن اسیر،594
بلد (90)
13
أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ ﴿۱۴﴾
یا طعام دادن در روز واماندگی،594
بلد (90)
14
يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ ﴿۱۵﴾
[خاصّه] به یتیمی از خویشاوندان،594
بلد (90)
15
أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ ﴿۱۶﴾
یا بینوایی خاک نشین.594
بلد (90)
16
ثُمَّ كانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ ﴿۱۷﴾
آنگاه [از این رهگذر] در زمره مؤمنانی قرار گیرد که یکدیگر را به شکیبایی و مهربانی [به خلق] توصیه میکنند.594
بلد (90)
17
أُولئِكَ أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ﴿۱۸﴾
آنان سعادتمندند؛594
بلد (90)
18
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِنا هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ ﴿۱۹﴾
و کسانی که آیات ما را انکار کردند، تیره روزند.594
بلد (90)
19
عَلَيْهِمْ نارٌ مُؤْصَدَةٌ ﴿۲۰﴾
آتشی غیرقابلگریز بر آنان مقرّر شده است.594
بلد (90)
20