وَ إِذا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذا لَهُمْ مَكْرٌ فِي آياتِنا قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْراً إِنَّ رُسُلَنا يَكْتُبُونَ ما تَمْكُرُونَ ﴿۲۱﴾
هر گاه پس از گزندی که به مردم رسیده است، رحمتی به آنان بچشانیم، [ناشی از درایت خود می‌دانند و] در نشانه‌های [قدرت] ما [با ناسپاسی] دسیسه [و بداندیشی] می‌کنند؛ بگو: دسیسه خدا سریع‌تر [از شما] است(1)؛ محقّقاً فرشتگان ما دسیسه‌های شما را ثبت می‌کنند(2).211
یونس (10)
21
چگونگی دسیسه خدا را در آیه 44 قلم(68) ملاحظه فرمایید.
به آیات 10-12 انفطار(82) توجّه فرمایید.
هُوَ الَّذِي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتَّى إِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها رِيحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ لَئِنْ أَنْجَيْتَنا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۲۲﴾
اوست که شما را در خشکی و دریا سیر می‌دهد، تا آنگاه که در کشتیها(1) قرار می‌گیرید؛ [کشتیها] به بادی دلپذیر سرنشینان را به حرکت درآورند که بدان شادمان گردند، [ناگاه] تندبادی سخت بر کشتیها می‌وزد و امواج از هر سو بر آنان روی می‌آورد، به گونه‌ای که یقین کنند در محاصره قرار گرفته‌اند، آنگاه خدا را با خلوص اعتقاد [به نیایش] می‌خوانند که: اگر ما را از این [ورطه] نجات دهی، بیقین سپاسگزار خواهیم بود(2).211
یونس (10)
22
در مورد واژه «فلک» مفرد، مثنی و جمع و نیز مذکر و مؤنث یکسان است.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 65 عنکبوت(29) آمده است.
فَلَمَّا أَنْجاهُمْ إِذا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّما بَغْيُكُمْ عَلى أَنْفُسِكُمْ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ إِلَيْنا مَرْجِعُكُمْ فَنُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۲۳﴾
امّا هنگامی که آنان را نجات داد، باز در زمین به ناحق برتری‌خواهی کنند؛ ای مردم، [آگاه باشید که] تجاوز و برتری‌خواهی شما تنها به زیان خود شماست(1)، برخورداری [گذرای] زندگی دنیا [را می‌خواهید]، آنگاه بازگشت شما به پیشگاه ماست و شما را از کردارتان آگاه خواهیم کرد(2).211
یونس (10)
23
مفهوم آیه به بیان دیگر خطاب به عموم در آیه 105 مائده(5) : یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیکم أَنفُسَکم لا یضُرُّکم مَن ضَلَّ إِذَا اهتَدَیتُم إِلَی اللّه مَرجِعُکم جَمِیعا فَینَبِّئُکم بِما کنتُم تَعمَلُونَ و آیه 7 اسراء(17) : اِن اَحسَنتُم اَحسَنتُم لاَنفُسِکم و اِن اَسَأتُم فَلَها آمده است. در این رابطه آیه 113 نساء(4) را نیز ملاحظه فرمایید.
به آیه 22 ق(50) توجّه فرمایید: لَقَد کنتَ فِی غَفلَةٍ مِن هذا فَکشَفنا عَنک غِطاءَک فَبَصَرُک الیومَ حَدِیدٌ.
إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَ الْأَنْعامُ حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها أَتاها أَمْرُنا لَيْلاً أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصِيداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۲۴﴾
در حقیقت، مَثَل زندگی دنیا همچون بارانی است که از آسمان فروفرستادیم که بر اثر آن رستنی‌های زمین که مردم و دامها از آن تغذیه می‌کنند، در هم آمیخت [و انبوه شد]؛ تا آنگاه که زمین شکوفه‌های خود را برگرفت و آراسته شد(1) و اهل آن پنداشتند که بر [انتفاع از] آن توانایی دارند، [به ناگاه] اراده ما شب هنگام یا به روز [برای نابودی آن] فرا رسید و چنان آن را [به طوفان بلا] درو کردیم که گویی دیروز هیچ چیز نبوده است؛ آیات را این گونه برای اندیشمندان به وضوح بیان می‌کنیم.211
یونس (10)
24
«ازّینت» در اصل «تَزَینَت» بوده و از باب تفعّل می‌باشد.
وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۲۵﴾
خدا به سرمنزل سلامت فرا می‌خواند(1)؛ و هر که را بخواهد [و شایسته ببیند] به راه راست هدایت خواهد کرد(2).211
یونس (10)
25
منظور بهشت است؛ با آیه 30 فصلت(41) مقایسه فرمایید؛ برای توضیح روشن‌تر به آیات 127 انعام(6) و 25-26 واقعه(56) هم توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 11 تغابن(64) و من یؤمن باللّه یهد قلبه توجّه فرمایید؛ و برای توضیح بیشتر و کامل تر، به زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) مراجعه فرمایید.