إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عاماً وَ يُحَرِّمُونَهُ عاماً لِيُواطِؤُا عِدَّةَ ما حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا ما حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ ﴿۳۷﴾
به تأخیر انداختن ماههای حرام [و بر هم زدن ترتیب اصلی‌اش] زیاده [روی] در انکار است که انکارورزان بدان وسیله به گمراهی کشیده می‌شوند؛ یک سال [جنگ در] آن [ماه] را روا می‌دانند [و حرمتش را برای ماه بعد قرار می‌دهند] و یک سال حرام می‌شمرند تا با شمار ماههایی که خدا حرام کرده است هماهنگ سازند و [با این حیله] آنچه را خدا حرام کرده است، حلال سازند؛ کردار زشتشان در نظرشان آراسته شده است(1)؛ و خدا انکارورزان را هدایت نخواهد کرد.193
توبه (9)
37
در رابطه با عبارت اخیر، به آیه 25 فصلت(41) و نیز به آیات 103-105 کهف(18) از جهت دیگر توجّه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ قَلِيلٌ ﴿۳۸﴾
ای ایمان‌آوردگان، شما را چه شده که وقتی به شما گفته می‌شود: برای جنگ در راه خدا حرکت کنید، به زمین می‌چسبید(1)؟! آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کرده‌اید؟ برخورداری [گذرای] زندگی دنیا در برابر [رستگاری در] آخرت بسیار ناچیز است.193
توبه (9)
38
واژه «اثاقلتم» در اصل «تثاقلتم» است و از باب تفاعل می‌باشد.
إِلاَّ تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۳۹﴾
اگر رهسپار [جهاد] نشوید(1)، [خدا] شما را به مجازاتی دردناک مجازات خواهد کرد، و گروهی دیگر را جایگزین شما خواهد کرد. شما [با تخلّف از جهاد] هیچ زیانی به او نمی‌رسانید؛ و خدا بر هر کاری تواناست.193
توبه (9)
39
«اِلا تنفروا»: در اصل «اِن لا تنفروا» است. همچنین است «اِلا تنصروه» در ابتدای آیه بعد.
إِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ إِذْ يَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَ أَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَ جَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلى وَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيا وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۴۰﴾
اگر شما پیامبر را یاری نکنید [خدا متوجّه اوست]، در آن هنگام که انکارورزان [از مکه] اخراجش کردند، در حالی که یکی از دو نفر بود، خدا یاری‌اش کرد؛ وقتی که در غار [ثور مخفی] بودند، به معاشر خود [ابوبکر] می‌گفت: اندوهگین مباش، که خدا با ماست(1)؛ آنگاه خدا [در آن شرایط بحرانی] آرامش [خاطری از جانب] خویش بر پیامبر القاء کرد و با سپاهیانی که شما مشاهده نمی‌کردید، نیرومندش کرد(2) و آرمان انکارورزان را [در موضع] ضعیفتر قرار داد؛ و [آگاه باشید که] خواست و آرمان خداست که برتر است؛ و خدا فرادستی فرزانه است(3).193
توبه (9)
40
به آیه 128 نحل(16) توجّه فرمایید.
امدادهای الهی به وسیله فرشتگان که با عنوان لشکریان نامرئی در این آیه به آن اشاره شده است، در جنگهای بدر، احزاب و حنین هم به کمک پیامبرص آمدند که به ترتیب در آیات 12 انفال(8) ، 9 احزاب(33) و 25 و 26 توبه(همین سوره) آمده است؛ ضمناً به آیه 51 غافر(40) نیز توجّه فرمایید.
این آیه به داستان هجرت پیامبر از مکه به مدینه اشاره دارد که متعاقب توطئه مشرکین انجام شد؛ مفسّران نقل کرده‌اند وقتی که پیامبرص به وحی خدا از تصمیم کفّار برای قتلش آگاه شد، آن شب علی‌ع در اطاق پیامبر خوابید و آن حضرت شبانه به اتفاق ابوبکر از مکه خارج شدند. مشرکین اطراف خانه را محاصره کردند و علی را به تصوّر اینکه پیامبر است، تحت نظر گرفتند. صبح ناگهان به درون خانه یورش بردند. چون متوجّه خروج پیامبر شدند، با استفاده از اثر پای او به تعقیبش پرداختند. پیامبر به اتفاق ابوبکر در بین راه به غاری پناه بردند و تار عنکبوتی بر مدخل غار، تعقیب‌کنندگان را از دخول به غار منصرف ساخت و آنان به اراده الهی، از آسیب دشمن مصون ماندند و به سلامت به مدینه رسیدند. به آیه 30 انفال(8) هم توجّه فرمایید.