الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ كافِرُونَ ﴿۴۵﴾
همانان که [مردم را] از راه خدا بازمی‌دارند و آن را بیراهه و ناهموار جلوه می‌دهند و آخرت را انکار می‌کنند.156
اعراف (7)
45
وَ بَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ ﴿۴۶﴾
میان این دو گروه پرده‌ای است(1)؛ و در مقام شناخت، افراد [والامقام] ی(2) هستند که همه [بهشتیان و دوزخیان] را از سیمایشان می‌شناسند(3)؛ و بهشتیان را که [هنوز] به بهشت وارد نشده‌اند، و[لی] امید آن را دارند، ندا می‌دهند که: سلام بر شما(4).156
اعراف (7)
46
در مورد این پرده، در آیه 13 حدید(57) بیشتر توضیح داده شده است.
تعبیر به «رجال» به طور نکره، دلالت بر شأن والای افراد مورد نظر دارد و به این معنی نیست که زنان جزو این عدّه نمی‌باشند؛ زیرا بنا به قاعده تغلیب، رجال در مورد مجموع به کار می‌رود.
افراد مستقر در اعراف، گروه سوّم از تقسیم‌بندی عمومی مردم در آیات 7-12 واقعه(56) هستند که به این شکل توصیف شده‌اند: السابقون السابقون اولئک المقربون فی جنات نعیم. همین تقسیم‌بندی سه‌گانه به بیان دیگری در آیه 32 فاطر(35) آمده است و گروه سوّم (یا اعرافیان) به این صورت توصیف شده‌اند: و منهم سابق بالخیرات باذن اللّه ذلک هو الفضل الکبیر. موارد خاصّ این پیشگامان را در آیات 100 توبه(9) ، 20-26 یس(36) ، 10 حدید(57) و 14 صف(61) ملاحظه فرمایید. از حضرت امیر نقل شده که فرمود: ما اصحاب اعرافیم و یاران خود را از سیمایشان می‌شناسیم، ولی روایات در مورد اعرافیان به طور کلی متفاوت است و مفسّران وضع آنها را به گونه‌های مختلفی تبیین کرده‌اند؛ واللّه اعلم.
وَ إِذا صُرِفَتْ أَبْصارُهُمْ تِلْقاءَ أَصْحابِ النَّارِ قالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۴۷﴾
و هنگامی که دیدگان منتظران بهشت، متوجّه دوزخیان شود، می‌گویند: صاحب‌اختیارا، ما را همدم ستمکاران قرار مده.156
اعراف (7)
47
وَ نادى أَصْحابُ الْأَعْرافِ رِجالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيماهُمْ قالُوا ما أَغْنى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿۴۸﴾
و اهل شناخت، افرادی [از دوزخیان] را که از سیمایشان می‌شناسند، ندا دهند و گویند: جمعیت و سروری‌خواهی شما به حالتان سودی نداشت(1).156
اعراف (7)
48
به آیه 94 انعام(6) توجّه فرمایید.
أَ هؤُلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لا يَنالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿۴۹﴾
آیا این [منتظران بهشت] همانانی نیستند که سوگند یاد می‌کردید خدا هیچ رحمتی نصیبشان نخواهد کرد؟! [آنگاه به همین مؤمنانِ در انتظار بهشت گویند:] داخل بهشت شوید که ترس و اندوهی نخواهید داشت(1).156
اعراف (7)
49
به آیات 27 و 28 فجر(89) هم توجّه فرمایید.
وَ نادى أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُما عَلَى الْكافِرِينَ ﴿۵۰﴾
دوزخیان، بهشتیان را آواز دهند که: جرعه‌ای آب یا از آنچه خدا روزی شما کرده است ما را هم بهره‌مند کنید؛ پاسخ دهند: خدا آنها را بر انکارورزان روا نداشته است(1)156
اعراف (7)
50
مفهوم آیه به بیان دیگر و توضیح بیشتر را در آیه 13 حدید(57) ملاحظه فرمایید.
الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَهْواً وَ لَعِباً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا فَالْيَوْمَ نَنْساهُمْ كَما نَسُوا لِقاءَ يَوْمِهِمْ هذا وَ ما كانُوا بِآياتِنا يَجْحَدُونَ ﴿۵۱﴾
[همان] کسانی که دین خویش را به سرگرمی و بازیچه گرفتند و زندگی دنیا فریبشان داد؛ امروز آنان را به فراموشی سپاریم، همان‌گونه که آنان دیدار امروزشان را به فراموشی سپردند(1) و آیات ما را دانسته انکار می‌کردند(2).156
اعراف (7)
51
مفهوم آیه، به بیان دیگر در آیات 126 طه(20) و 19 حشر(59) آمده است.
به نیمه اوّل آیه 14 نمل(27) توجّه فرمایید.
وَ لَقَدْ جِئْناهُمْ بِكِتابٍ فَصَّلْناهُ عَلى عِلْمٍ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۲﴾
برای آنان کتابی آوردیم که با آگاهی آن را به وضوح بیان کرده‌ایم که برای گروهی که ایمان می‌آورند، هدایت و رحمتی است.157
اعراف (7)
52
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنا مِنْ شُفَعاءَ فَيَشْفَعُوا لَنا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۵۳﴾
آیا جز تحقّق [انذارهای قرآن] را انتظار می‌برند؟ آن روز که [با حدوث رستاخیز] تحقّق آن فرا رسد، کسانی که قبلاً آن را به فراموشی سپرده بودند، خواهند گفت: رسولانِ پروردگارمان حق را آوردند؛ آیا شفیعانی داریم که به کمک ما برخیزند، یا ممکن است که [به دنیا] بازگردانده شویم تا رفتاری جز آنچه داشتیم داشته باشیم(1)؟ بی‌گمان خود را به زیان انداختند و بتهایی که به باطل عَلَم می‌کردند از نظرشان ناپدید گشت(2).157
اعراف (7)
53
درخواست گنهکاران در قیامت برای بازگشت به دنیا و جبران مافات در آیات 100 مؤمنون(23) و 37 فاطر(35) و آیات دیگر نیز آمده است.
در این رابطه به آیه 94 انعام(6) توجّه فرمایید.
إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ ﴿۵۴﴾
صاحب‌اختیار شما خداست که آسمانها و زمین را طی شش دوران(1) آفرید، آنگاه بر عرش [تدبیر] مستقر گشت؛ روز را به [پرده] شب - که شتابان در پی آن است - می‌پوشاند، و خورشید و ماه و ستارگان را [آفرید] که به فرمان او [برای شما] آماده خدمتند؛ آگاه باشید که آفرینش و تدبیر [جهان] ویژه اوست؛ منشأ برکات است خدایی که صاحب‌اختیار جهانیان است.157
اعراف (7)
54
واژه «ایام» جمع «یوم» برخلاف «نهار» که فقط به معنی «روز» در برابر «لیل» به معنی شب می‌باشد، در قرآن به معنی مرحله و دوره زمانی نیز به کار رفته؛ به آیات 47 حج(22) و 4 معارج(70) توجّه فرمایید.