ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ ﴿۷﴾
آنچه خدا از [اموال] سکنه آن قریه‌ها عاید رسولش کرد، خاصّ خدا و رسول و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و درراه ماندگان است(1)، تا [امکانات مالی] میان ثروتمندان شما دست به دست نگردد؛ آنچه رسول در اختیار شما قرار داد، بگیرید و از آنچه نهی کرد، خودداری کنید، و در برابر خدا پروا کنید؛ که خدا سخت‌کیفر است.
سوره حشر (59) آیه 7
صفحه
546
سوره
حشر (59)
آیه
7
1
مهندس عبدالعلی بازرگان قرآن پژوه برجسته در کتاب کلماتی از قرآن گفته است: با توجه به معنای «سبیل اللّه » در قرآن که غالبا در متن آیات جهادی آمده است، و در مقابله با «سبیل طاغوت» قرار دارد، «ابن السبیل» باید خانواده شهیدان یا فرزندان سبیل اللّه یعنی جهادگران بی‌بضاعت که جان باخته‌اند، باشد.
لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً وَ يَنْصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ ﴿۸﴾
[و نیز این اموال] خاصّ نیازمندان مهاجری است که از خانه و اموال خود رانده شده‌اند، در حالی که افزون‌بخشی و خشنودی خدا را(1) می‌خواهند و [دین] خدا و رسولش را یاری می‌کنند؛ آنان صداقت دارند.
سوره حشر (59) آیه 8
صفحه
546
سوره
حشر (59)
آیه
8
1
موارد خشنودی خدا از بنده همواره خشنودی بنده از خدا را به علت پاداش فراوان به دنبال خواهد داشت؛ چنانکه در آیات 119 مائده(5) ، 100 توبه(9) ، 22 مجادله(58) ، 28 فجر(89) ، 8 بینه(98) ملاحظه می‌فرمایید.
وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ وَ لا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۹﴾
و نیز خاصّ کسانی است که قبل از مهاجرین، در [مدینه] خانه امن و ایمان، جای گرفتند و کسانی را که به سوی آنان هجرت کرده‌اند، دوست می‌دارند و در دل خود دغدغه‌ای نسبت به آنچه در اختیار مهاجران قرار داده شده است، احساس نمی‌کنند و هرچند خود نیازمند باشند، [آنان را] بر خود مقدّم می‌شمرند؛ و کسانی که از بخل نفس خویش مصون مانند، رستگارند.
سوره حشر (59) آیه 9
صفحه
546
سوره
حشر (59)
آیه
9
وَ الَّذِينَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ ﴿۱۰﴾
و نیز خاصّ کسانی است که از پی آنان آمدند(1) و می‌گویند: صاحب‌اختیارا، ما و برادران ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند، بیامرز و حسادت و کینه‌ای نسبت به مؤمنان در دلهای ما مگذار، که صاحب‌اختیارا، تو رئوف و مهربانی.
سوره حشر (59) آیه 10
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
10
1
منظور انصار است.
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَ لا نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ ﴿۱۱﴾
آیا به دورویان توجّه نکرده‌ای که پیوسته به برادرانِ انکارورزِ خود از اهل‌کتاب می‌گفتند: اگر شما [از دیارتان] رانده شدید، ما هم همراه شما خارج خواهیم شد و در مورد شما از هیچ کس اطاعت نخواهیم کرد، و اگر مورد حمله قرار گرفتید، یاریتان می‌کنیم؟ و خدا گواه است که دروغ‌پردازند.
سوره حشر (59) آیه 11
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
11
لَئِنْ أُخْرِجُوا لا يَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَ لَئِنْ قُوتِلُوا لا يَنْصُرُونَهُمْ وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ ﴿۱۲﴾
اگر [از مدینه] اخراجشان کنند، با آنان خارج نخواهند شد و اگر مورد حمله قرار گیرند، یاریشان نخواهند کرد و اگر هم به کمک آنان برخیزند، به عقب بازمی‌گردند و [انکارورزان از هیچ سو] مورد یاری قرار نمی‌گیرند.
سوره حشر (59) آیه 12
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
12
لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِي صُدُورِهِمْ مِنَ اللَّهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ ﴿۱۳﴾
از آنجا که گروهی هستند که درنمی‌یابند، شما در دل آنان از خدا پرمهابت‌ترید.
سوره حشر (59) آیه 13
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
13
لا يُقاتِلُونَكُمْ جَمِيعاً إِلاَّ فِي قُرىً مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَراءِ جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ تَحْسَبُهُمْ جَمِيعاً وَ قُلُوبُهُمْ شَتَّى ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَعْقِلُونَ ﴿۱۴﴾
آنان به صورت جمعی با شما نمی‌جنگند، مگر در دژهای مستحکم یا از پشت دیوارها(1)؛ صلابت [و رَجَزخوانی] بین خودشان سخت است [ولی در برابر شما ضعیف اند]؛ آنان را متّفق می‌پنداری، در حالی که آرای ایشان مختلف است؛ زیرا گروهی هستند که بی‌خردند.
سوره حشر (59) آیه 14
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
14
1
جُدُر: جمع جدار: دیوار.
كَمَثَلِ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَرِيباً ذاقُوا وَبالَ أَمْرِهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۵﴾
[داستان آنان] همچون داستان پیشینیانِ نزدیکشان است که وبال رفتار خویش را چشیدند(1)؛ و مجازاتی دردناک [در انتظار] دارند.
سوره حشر (59) آیه 15
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
15
1
منظور بنی‌قینقاع است که تیره دیگری از یهودیان مدینه بودند و پس از جنگ بدر، با آنکه پیمان همزیستی مسالمت آمیز با پیامبرص داشتند، به تحریک دورویان مدینه عهدشکنی کردند و پیامبر و مسلمانان را تهدید می‌کردند و نهایتاً پیامبرص آنان را از مدینه اخراج و به سرزمین اذرعات فرستاد.
كَمَثَلِ الشَّيْطانِ إِذْ قالَ لِلْإِنْسانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ ﴿۱۶﴾
و همچون داستان شیطان که به انسان گفت: انکار کن؛ و چون انکار ورزید [و سقوط کرد]، گفت: من از تو بَری و بریده‌ام و از [عقاب] خدا - صاحب‌اختیار جهانیان - می‌ترسم(1).
سوره حشر (59) آیه 16
صفحه
547
سوره
حشر (59)
آیه
16
1
مفهوم این آیه با توضیح بیشتر در آیات 48 انفال(8) و 22 ابراهیم(14) آمده است؛ به آیه 120 نساء(4) هم توجّه فرمایید.