وَ إِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۳۶﴾
و هر گاه(1) از جانب شیطان وسوسه‌ای تو را فرا گرفت، به خدا پناه بر(2)، که او شنوا و داناست.480
فصلت (41)
36
واژه «اِمّا» مرکب از «اِن» شرطیه و «ما»ی زائده است که برای تأکید بدان افزوده می‌شود.
یک مورد و مصداق آن را در آیه 23 یوسف(12) ملاحظه فرمایید، که یوسف(ع) با اولین وسوسه شیطان که به صورت زلیخا ظاهر شده بود، گفت «معاذاللّه » خدا هم اراده او را تقویت کرد. ضمناً معنی و مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 97 و 98 مؤمنون(23) نیز آمده است.
وَ مِنْ آياتِهِ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿۳۷﴾
از نشانه‌های [توان و تدبیر] او شب و روز و خورشید و ماه است؛ در برابر خورشید و ماه سجده مکنید، بلکه بر خدایی که آنها را آفریده است سجده برید، اگر تنها او را بندگی می‌کنید.480
فصلت (41)
37
فَإِنِ اسْتَكْبَرُوا فَالَّذِينَ عِنْدَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُمْ لا يَسْأَمُونَ ﴿۳۸﴾
و اگر [گروههایی از نیایش او] تکبّر ورزند، مقرّبان درگاه صاحب‌اختیارت شب و روز بدون خستگی او را تقدیس می‌کنند(1).480
فصلت (41)
38
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 206 اعراف(7) آمده است.
وَ مِنْ آياتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خاشِعَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْياها لَمُحْيِ الْمَوْتى إِنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۳۹﴾
از جمله نشانه‌های [قدرت] الهی این است که زمین را خشک و فرسوده می‌بینی، چون باران را بر آن فرو ریزیم، به جنبش آید و [گیاهانش] رشد کند؛ آن خدایی که زمین را زنده می‌کند، مردگان را نیز زنده خواهد کرد؛ که او بر هر کاری تواناست.481
فصلت (41)
39
إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آياتِنا لا يَخْفَوْنَ عَلَيْنا أَ فَمَنْ يُلْقى فِي النَّارِ خَيْرٌ أَمْ مَنْ يَأْتِي آمِناً يَوْمَ الْقِيامَةِ اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿۴۰﴾
کسانی که در مورد آیات ما کجروی می‌کنند، بر ما پوشیده نخواهند بود؛ آیا آن کس که به آتش [دوزخ] انداخته شود، بهتر است یا کسی که در روز رستاخیز ایمن [از مجازات] است؟ هر چه می‌خواهید عمل کنید که خدا به آنچه می‌کنید بیناست.481
فصلت (41)
40
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جاءَهُمْ وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِيزٌ ﴿۴۱﴾
آنان که این قرآن(1) را که برای [هدایت]شان آمده است، انکار کرده‌اند، [خود به تباهی افتادند] و این کتابی است شکست ناپذیر،481
فصلت (41)
41
منظور از ذکر، قرآن است؛ به آیه 44 نحل(16) توجّه فرمایید.
لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ ﴿۴۲﴾
که باطل در هیچ زمانی بر آن سلطه نیابد(1)؛ نازل شده‌ای است از جانب [خدای] فرزانه و شایسته ستایش.481
فصلت (41)
42
به آیه 9 حجر(15) توجّه فرمایید.
ما يُقالُ لَكَ إِلاَّ ما قَدْ قِيلَ لِلرُّسُلِ مِنْ قَبْلِكَ إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ وَ ذُو عِقابٍ أَلِيمٍ ﴿۴۳﴾
جز آنچه [از جانب انکارورزان] به رسولان پیشین گفته شده است(1)، به تو گفته نمی‌شود(2)؛ بی‌گمان صاحب‌اختیار تو آمرزش و [در عین حال] کیفری دردناک دارد.481
فصلت (41)
43
به آیات 30 یس(36) ، 52 ذاریات(51) ، 9 قمر(54) و 109 اعراف(7) توجّه فرمایید.
به آیات 6 حجر(15) و 4 ص(38) و 36 صافات(37) توجّه فرمایید.
وَ لَوْ جَعَلْناهُ قُرْآناً أَعْجَمِيًّا لَقالُوا لَوْ لا فُصِّلَتْ آياتُهُ ءَ أَعْجَمِيٌّ وَ عَرَبِيٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ فِي آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى أُولئِكَ يُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ ﴿۴۴﴾
اگر قرآن را نارسا نازل کرده بودیم، می‌گفتند چرا آیاتش به وضوح بیان نشده است؟ آیا کتابی نارسا و [مخاطبی] با زبان فصیح؟! بگو: این کتاب برای باورداران، هدایت و شفاست؛ و آنان که باور ندارند، در گوشهایشان سنگینی است(1) و قرآن بر آنان نامفهوم است(2)؛ [گویی] آنان را از راهی دور ندا می‌دهند.481
فصلت (41)
44
تأیید گفتار خودشان است که در آیه 5 فصلت(همین سوره) آمده است.
مفهوم این بخش از آیه به بیان دیگر در آیه 82 اسراء(17) آمده است.
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ ﴿۴۵﴾
به موسی کتاب دادیم، در [مورد] آن اختلاف [نظر] پدید آمد؛ و اگر فرمانی از صاحب‌اختیارت [در موردِ مهلت و آزمون] از قبل مقرّر نشده بود(1)، میان آنان [بی‌درنگ] داوری می‌شد؛ آنان در موردِ آن [کتاب] در تردیدی آمیخته به بدگمانی‌اند.481
فصلت (41)
45
برای توجیه افزوده در مورد مهلت، به آیات 42 ابراهیم(14) و 45 فاطر(35) و در مورد آزمون به آیه 2 ملک(67) توجّه فرمایید، ولی اصل فرمان که از قبل صادر شده آیه 24 اعراف(7) است.