أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ كاذِباً وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ وَ ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلاَّ فِي تَبابٍ ﴿۳۷﴾
امور آسمانها، تا به معبود موسی پی ببرم، با آنکه او را دروغپرداز میپندارم؛ رفتار زشت فرعون در نظرش این گونه آراسته شد(1) و از راه [درست] بازداشته شد؛ و نیرنگ فرعون به تباهی انجامید.471
غافر (40)
37
در رابطه با آیه اخیر به آیه 25 فصلت(41) و نیز به آیات 103-105 کهف(18) توجّه فرمایید.
وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ ﴿۳۸﴾
مردی که ایمان آورده بود(1) گفت: ای قوم من، از من پیروی کنید تا به راه کمال هدایتتان کنم.471
غافر (40)
38
به آیه 28 غافر(همین سوره) توجّه فرمایید.
يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ ﴿۳۹﴾
ای قوم من، این زندگی دنیا تمتّعی [زودگذر] است و آخرت قرارگاه پاینده است(1).471
غافر (40)
39
به آیات 7 روم(30) ، 24 فجر(89) و 1 و 2 تکاثر(102) توجّه فرمایید.
مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاَّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ ﴿۴۰﴾
هر که بدی کند، به تناسب آن کیفر داده میشود، و آنان که به شایستگی عمل کنند، [اعمّ] از مرد و زن، و مؤمن [هم] باشند، به بهشت درمیآیند و از روزی بیدریغ برخوردار خواهند شد(1).471
غافر (40)
40
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 97 نحل(16) آمده است.
وَ يا قَوْمِ ما لِي أَدْعُوكُمْ إِلَى النَّجاةِ وَ تَدْعُونَنِي إِلَى النَّارِ ﴿۴۱﴾
ای قوم من، چه شده که من شما را به راه نجات دعوت میکنم، و[لی] شما مرا به آتشِ [سرسپردگی به فرعون] فرا میخوانید؟472
غافر (40)
41
تَدْعُونَنِي لِأَكْفُرَ بِاللَّهِ وَ أُشْرِكَ بِهِ ما لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَ أَنَا أَدْعُوكُمْ إِلَى الْعَزِيزِ الْغَفَّارِ ﴿۴۲﴾
مرا دعوت میکنید که خدا را انکار کنم و چیزی را [در قدرت] با خدا شریک تلقّی کنم که اطلاعی از آن ندارم(1)؛ در حالی که من شما را به سوی [خدای] فرا دست و آمرزگار فرا میخوانم.472
غافر (40)
42
به آیه 48 نساء(4) توجّه فرمایید.
لا جَرَمَ أَنَّما تَدْعُونَنِي إِلَيْهِ لَيْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِي الدُّنْيا وَ لا فِي الْآخِرَةِ وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَى اللَّهِ وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ ﴿۴۳﴾
ناگزیر آنچه مرا به آن دعوت میکنید، در دنیا و آخرت [توان اجابت] دعایی را ندارد(1) و بازگشت ما به پیشگاه خداست، و اسرافکاران دوزخیاند.472
غافر (40)
43
برای توجیه افزوده، به آیات 62 نمل(27) و 14 فاطر(35) توجّه فرمایید.
فَسَتَذْكُرُونَ ما أَقُولُ لَكُمْ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ ﴿۴۴﴾
به زودی گفتار مرا به یاد خواهید آورد؛ و من کار خود را به خدا واگذار میکنم؛ زیرا خدا نسبت به [حال] بندگان بیناست.472
غافر (40)
44
فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ ﴿۴۵﴾
خدا او را از آسیب دسیسه آنان محفوظ داشت و مجازات سخت دامنگیر فرعونیان شد(1).472
غافر (40)
45
به آیه 123 انعام(6) توجّه فرمایید.
النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ ﴿۴۶﴾
روزی که رستاخیز برپا شود، [فرمان میرسد که:] فرعونیان را در سختترین مجازات وارد کنید؛ همان آتش، که بامداد و شبانگاه بر آن عرضه میشوند(1).472
غافر (40)
46
با ملاحظه ادامه متن تا آیه 52 این سوره و نیز مقایسه این آیه با آیات 20 و 34 احقاف(46) وَ یومَ یعرَضُ الَّذِینَ کفَرُوا عَلَی النَّارِ، 100 کهف(18) : عَرَضنا جَهَنَّمَ یومَئِذٍ لِلکافِرِینَ عَرضاً و 45 شوری(42) تَراهُم یعرَضُونَ عَلَیها خاشِعینَ مِنَ الذُّلِّ به روشنی معلوم میشود آتشی که صبح و شام] همواره [بر آن عرضه میشوند، همان آتش جهنّم در قیامت است؛ و جملات این آیه مثل بسیاری از آیات دیگر برای شیوایی در کلام جابجا شده است؛ برای توضیح بیشتر و مثالهای جابجایی کلام در قرآن، آیه 142 اعراف(7) و زیرنویس مربوطه را ملاحظه فرمایید. ضمناً مراد از تعبیر غُدُوًّا وَ عَشِیا (بامداد و شامگاه) در این آیه تداوم و پیوستگی زمانی است، مشابه آیات 62 مریم(18) ، 18 روم(30) ، 52 انعام(6) و 55 غافر(40).