لكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أُولئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْراً عَظِيماً ﴿۱۶۲﴾
ولی از میان آنان اهل تحقیق(1) و مؤمنین، به آنچه بر تو و قبل از تو نازل شده است باور دارند. [به آنان] و به ویژه(2) نمازگزاران و زکاتدهندگان و به افرادی که به خدا و روز واپسین باور دارند، پاداشی بزرگ خواهیم داد.103
نساء (4)
162
ذکر اصطلاح «راسخون فی العلم» در مورد بزرگانی از یهودیان، نشان میدهد که مصداق راسخون فی العلم - چنانکه بعضی از مفسّران گفتهاند - منحصر به ائمه دوازدهگانه نیست.
به زیرنویس سوم آیه 177 بقره(2) مراجعه فرمایید.
إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ كَما أَوْحَيْنا إِلى نُوحٍ وَ النَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَوْحَيْنا إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ عِيسى وَ أَيُّوبَ وَ يُونُسَ وَ هارُونَ وَ سُلَيْمانَ وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً ﴿۱۶۳﴾
ما به تو وحی فرستادیم(1)، همانگونه که به نوح و پیامبران پس از او [مثل] ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و [پیامبران] دودمان[ش(2)] و عیسی و ایّوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم، و [همانگونه که] به داود زبور(3) را عطا کردیم؛104
نساء (4)
163
تناقضی با آنچه در آیات 193 و 194 شعراء(26) در مورد عامل نزول وحی آمده، ندارد؛ چرا ؟
به زیرنویس اوّل آیه 136 بقره(2) مراجعه فرمایید.
زبور مجموعه الهامات داودع است که در «کتاب مقدّس» (مجموعه تورات و انجیل) آمده است. 36داود اولین پیامبر بنیاسرائیل است که در آن قوم به حکومت رسید و قبایل مختلف یهود را با یکدیگر متحد ساخت.
وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْناهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلاً لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى تَكْلِيماً ﴿۱۶۴﴾
و [بر] رسولانی که سرگذشت پارهای از آنان را قبلاً بر تو بازگو کردیم و پارهای دیگر را بازگو نکردهایم [وحی فرستادیم(1)]؛ و [از میان آنان] خدا با موسی به وضوح سخن گفت(2).104
نساء (4)
164
معلوم میشود پیامبران خدا منحصر به کسانی که نامشان در قرآن آمده، نیست؛ و با توجّه به آیه 36 نحل(16) تجلیگاه نبوت الهی، منحصر به بیتالمقدس و عربستان نبوده است.
شرح گفتگوهای مستقیم خدا با موسی را در آیات 12 تا 46 طه(20) ملاحظه فرمایید. یادآوری میشود که به مناسبت همین تکلّمِ خدا با موسی، لقب «کلیم اللّه» به موسی داده شد. و «کلیم» یعنی کسی که با دیگری سخن میگوید؛ به همین مناسبت در برخی موارد یهودیان را هم «کلیمی» مینامند.
رُسُلاً مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً ﴿۱۶۵﴾
رسولانی بشارتدهنده و هشداردهنده فرستادیم تا پس از این رسولان، برای مردم در برابر خدا، حجّت و دستاویز [عدم اطلاع] باقی نماند(1)؛ که خدا فرا دستی فرزانه است.104
نساء (4)
165
برای روشن شدن این حجّت و توجیه افزوده، به آیات 134 طه(20) و 47 قصص(28) توجّه فرمایید.
لكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِما أَنْزَلَ إِلَيْكَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَ الْمَلائِكَةُ يَشْهَدُونَ وَ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً ﴿۱۶۶﴾
[معاندین، وحی تو را انکار میکنند] ولی خدا بر [حقیقت] آنچه بر تو نازل کرده که مبتنی بر علم اوست، گواهی میدهد و فرشتگان [نیز] گواهند؛ و خدا به عنوان گواه کافی است.104
نساء (4)
166
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا ضَلالاً بَعِيداً ﴿۱۶۷﴾
کسانی که به راه انکار رفتند و [مردم را] از راه خدا بازداشتند(1)، در گمراهی بیپایانی افتادهاند.104
نساء (4)
167
نمونههای «صد عن سبیل اللّه » را در آیات 168 آلعمران(3) ، 18 احزاب(33) و نیمه دوّم آیه 81 توبه(9) ملاحظه فرمایید.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً ﴿۱۶۸﴾
کسانی که انکار ورزیدند و مرتکب ظلم شدند [و بازنگشتند(1)]، خدا بر آن نیست که بیامرزدشان و به راهی هدایتشان کند؛104
نساء (4)
168
برای توجیه افزوده به آیات 153 اعراف(7) ، 82 طه(20) و 53 زمر(39) توجّه فرمایید.
إِلاَّ طَرِيقَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً ﴿۱۶۹﴾
جز راه دوزخ که جاودانه در آن به سر برند؛ و این بر خدا آسان است.104
نساء (4)
169
يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّكُمْ فَآمِنُوا خَيْراً لَكُمْ وَ إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً ﴿۱۷۰﴾
ای مردم، اینک رسول [گفتارِ] حق را از جانب صاحباختیارتان برای شما آورده است، ایمان بیاورید تا به سود شما باشد؛ و اگر انکار کنید، [خدا از اطاعت شما بینیاز است که] هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به اوست؛ و خدا دانایی است فرزانه.104
نساء (4)
170
يا أَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ كَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى مَرْيَمَ وَ رُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ لا تَقُولُوا ثَلاثَةٌ انْتَهُوا خَيْراً لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلهٌ واحِدٌ سُبْحانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ كَفى بِاللَّهِ وَكِيلاً ﴿۱۷۱﴾
ای اهلکتاب، در دینِ خویش گزافه نگویید(1) و درباره خدا جز حق نگویید؛ عیسی مسیح فرزند مریم، فقط رسول و مخلوق(2) خداست که به مریم القا کرد و رحمتی است از جانب خدا، پس به خدا و رسولانش ایمان آورید؛ و به سه گانگی [خدا] قائل نشوید(3)؛ [از این گفتار] بازایستید به سود شما است؛ خدا معبودی است یگانه؛ منزّه است از اینکه فرزندی داشته باشد، هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به اوست؛ و خدا به عنوان کارگزار کافی است.105
نساء (4)
171
به بخش ابتدایی آیات 17 و 72 مائده(5) و نیز آیات 30 و 31 توبه(9) توجّه فرمایید.
«کلمه» در قرآن به معنی مخلوق نیز به کار رفته است؛ به آیات 109 کهف(18) و 27 لقمان(31) توجّه فرمایید؛ در این دو آیه به صورت «کلمات» (جمع کلمه) به معنی مخلوقات آمده است.
سهگانه پدر خدا، پسر (عیسی) و روح القدس؛ موضوع تثلیث در آیات 73 مائده(5) و 30 توبه(9) هم مطرح شده است و برائت عیسی مسیح(ع) از این باور شرکآلود، در آیات 116 و 117 مائده(5) بیان گردیده است.