فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۴﴾
در عرض چند سال [آینده]؛ سررشته امور در اختیار خداست، چه قبل و چه بعد [ازاین شکست و پیروزی]؛ و در آن روز مؤمنین [از درگیری دو ابر قدرت ستمگر] شادمان خواهند شد(1)؛404
روم (30)
4
زیرا این پیروزی موجب تحقق وعده غیبی قرآن در آیه 3 و تقویت اعتماد و ایمان جمعیت کم تعداد مسلمانان، در برابر حصر، فشار و آزار مشرکان در دوران سخت مکه پیش از هجرت میگشت. از طرف دیگر تقابل دو ابرقدرت سیاسی و نظامی این دوران، به ضعف و فتور طرفین درگیری - غالب و مغلوب - و فراهم شدن زمینه تحقق وعدههای عام نصرت مؤمنین در قرآن و امید مسلمانان به بسط تدریجی عدالت و تحولات اجتماعی و سیاسی در خارج از شبه جزیره و جهان آن روزگار میانجامید: به «تفسیر سوره روم»، نوشته شادروان دکتر علی شریعتی مراجعه فرمایید.
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۵﴾
[و امیدوارند] به یاری خدا؛ هر که را بخواهد، یاری میدهد(1)؛ و او فرادست و مهربان است.404
روم (30)
5
خواست خدا در این موارد قانونمند است و بستگی به روش انسانها دارد؛ به آیه 7 محمّد(47) و بخش پایانی آیه 40 حج(22) توجّه فرمایید.
وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ ﴿۶﴾
خدا [به درستی] وعده کرده است(1)، و از وعده خویش تخلّف نخواهد کرد، ولی بیشتر مردم نمیدانند.405
روم (30)
6
«وَعدَ اللَّهِ » مفعول مطلق فعل حذفشده است و تقدیر آن « وَعدَ اللَّهِ َوعداً » است به معنی خدا وعده داده است، وعدهای چنین و چنان.
يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ ﴿۷﴾
از زندگی دنیا آگاهی سطحی دارند و از آخرت [و پایان کار] غافلند(1).405
روم (30)
7
به آیه 134 نساء(4) توجّه فرمایید.
أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ ﴿۸﴾
چرا با خود نمیاندیشند که خدا آسمان و زمین و مابین آنها را به حق [و با هدف] و برای مدّتی معین آفریده است؛ و بسیاری از مردم [رستاخیز و] لقای صاحباختیارشان را انکار میکنند(1).405
روم (30)
8
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 85 حجر(15) و 115 مؤمنون(23) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۹﴾
مگر در زمین جهانگردی نکردهاند تا ببینند سرانجام پیشینیانشان چگونه بود؟ آنان نیرومندتر بودند و زمین را تغییرات دادند و بیشتر از ایشان آبادش کردند و رسولانشان نشانههای روشن بر آنان ارائه کردند؛ پس خدا بر آن نبود که بر ایشان ستم کند، بلکه آنان خود در حق خویش ستم میکردند(1).405
روم (30)
9
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 6 انعام(6) و 45 سبأ(34) آمده است.
ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۱۰﴾
آنگاه سرانجامِ کسانی که مرتکب بدی شدند، بدتر شد؛ زیرا که آیات خدا را دروغ شمرده و به باد استهزاء میگرفتند.405
روم (30)
10
اللَّهُ يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۱۱﴾
خداست که آفرینش را آغاز میکند و سپس تکرار میکند، آنگاه به پیشگاه او بازگردانده میشوید.405
روم (30)
11
وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ ﴿۱۲﴾
و روزی که رستاخیز برپا شود، بزهکاران نومید و خاموش میشوند.405
روم (30)
12
وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ مِنْ شُرَكائِهِمْ شُفَعاءُ وَ كانُوا بِشُرَكائِهِمْ كافِرِينَ ﴿۱۳﴾
و هیچ شفیع و مددکاری از میان معبودانشان نخواهند داشت و [حتّی] انکارشان میکنند(1).405
روم (30)
13
انکار و اعتراض معبودان و عابدان را نسبت به یکدیگر در روز قیامت، به صورت کاملتر در آیات 28 و 29 یونس(10) و 81 و 82 مریم(19) ملاحظه فرمایید.