وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ﴿۱۴۴﴾
محمّد فقط رسولی است که قبل از او نیز رسولان [دیگری] گذشته‌اند؛ آیا اگر او [نیز] به مرگ یا شهادت درگذشت، شما به [باورهای] گذشته خود(1) بازمی‌گردید؟ و هر که به گذشته بازگردد، هرگز گزند و زیانی به خدا نرساند؛ و خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد.
سوره آل‌عمران (3) آیه 144
صفحه
68
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
144
1
اعقاب: جمع عَقِب: پاشنه.
وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلاً وَ مَنْ يُرِدْ ثَوابَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ يُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ ﴿۱۴۵﴾
هیچ کس جز به قانونمندی خدا دستخوش مرگ نخواهد شد که [آن نیز] با قید وقت مقرّر شده است؛ هر که خواهان پاداش دنیا باشد، نصیبش خواهیم کرد(1) و هر که خواهان پاداش آخرت باشد [نیز] نصیبش خواهیم کرد؛ و سپاسگزاران را پاداش[ی مخصوص] خواهیم داد.
سوره آل‌عمران (3) آیه 145
صفحه
68
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
145
1
عبارت اخیر به بیان دیگر و با توضیح تکمیلی در آیات 15 و 16 هود(11) و آیه 18 اسراء(17) آمده است.
وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَكانُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ ﴿۱۴۶﴾
چه بسیار پیامبرانی که خداپرستان فراوانی در کنارشان جنگیدند؛ و در مقابل دشواریهایی که در راه خدا به آنان می‌رسید، ضعف نشان ندادند و تن به زبونی و تسلیم ندادند؛ و خدا پایداران را دوست می‌دارد.
سوره آل‌عمران (3) آیه 146
صفحه
68
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
146
وَ ما كانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فِي أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ ﴿۱۴۷﴾
گفتارشان جز این نبود که: صاحب‌اختیارا، گناهان و زیاده‌روی‌های ما را در امورمان ببخش و گامهای ما را ثبات‌بخش و ما را بر انکارورزان پیروز گردان.
سوره آل‌عمران (3) آیه 147
صفحه
68
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
147
فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۴۸﴾
خدا [هم] پاداش دنیا و پاداش نیکوی آخرت را به آنان ارزانی داشت، که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.
سوره آل‌عمران (3) آیه 148
صفحه
68
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
148
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ ﴿۱۴۹﴾
ای ایمان‌آوردگان، اگر از انکارورزان اطاعت کنید، شما را به گذشته [سیاه] بازگردانند و زیانکار خواهید شد(1).
سوره آل‌عمران (3) آیه 149
صفحه
69
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
149
1
به آیه 139 نساء(4) توجّه فرمایید. ضمناً مفهوم آیه، به بیان دیگر در آیه 100 آل‌عمران(همین سوره) آمده است.
بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ ﴿۱۵۰﴾
[نه آن قدرتهای پوشالی] بلکه خدا کارساز شماست و او بهترین یاری‌‌دهنده است.
سوره آل‌عمران (3) آیه 150
صفحه
69
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
150
سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِما أَشْرَكُوا بِاللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ بِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ ﴿۱۵۱﴾
به زودی در دل انکارورزان هراس می‌افکنیم، از آن جهت که چیزی را [در قدرت] با خدا شریک دانستند که [خدا] هیچ اعتباری به آن نداده است. جایگاهشان آتش است؛ و [به راستی] جایگاه ستمگران ناگوار است.
سوره آل‌عمران (3) آیه 151
صفحه
69
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
151
وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ ﴿۱۵۲﴾
خدا وعده خود را که با شما نهاده بود به تحقّق رساند، آنگاه که [در آغاز نبرد اُحُد] دشمنان را [با چابکی] به قانونمندی او از پای درمی‌آوردید؛ تا وقتی که [به هوای غنایم، سنگرهای خویش را رها کردید و] در کار جنگ سست شدید و به نزاع پرداختید و پس از آنکه پیروزی مورد علاقه شما را [خدا] در برابرتان قرار داده بود، [در لحظه‌ای بحرانی] بنای نافرمانی گذاشتید؛ بعضی از شما خواهان دنیا و بعضی دیگر خواهان آخرت بودند؛ آنگاه خدا شما را از [تسلّط بر] آنان بازداشت تا شما را بیازماید؛ و از [نافرمانی] شما درگذشت؛ و خدا نسبت به مؤمنان افزون‌بخشی دارد(1).
سوره آل‌عمران (3) آیه 152
صفحه
69
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
152
1
اشاره به زمانی است که جنگ احد به سود مسلمانان پیش می‌رفت، ولی تیراندازان محافظ درّه به طمع غنایم سنگرهای خود را رها کردند و دشمن به حمله متقابل پرداخت و گروهی از سپاه مسلمانان برای خروج از حلقه محاصره گریختند؛ با همه این احوال خدا آنان را بخشود و حتّی به پیامبرص دستور گذشت و مهربانی و حتّی مشاوره با آنها را داد. به آیه 159 آل‌عمران(همین سوره) توجّه فرمایید.
إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ ﴿۱۵۳﴾
به یاد آرید زمانی را که [از دامنه اُحُد، در حال گریز] دور می‌شدید و به اَحَدی توجّه نداشتید و رسول شما را از پشت سر به [بازگشت] فرا می‌خواند، آنگاه [خدا] اندوه [شکست و ناکامی شما] را با اندوهی [دیگر که نتیجه پشیمانی از نافرمانی و شرم از رسول بود] جزا داد(1) تا بر آنچه از دستتان رفت و رنجی که به شما رسید اندوهگین نشوید؛ [بلکه به اصلاح خود پردازید(2)] و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است.
سوره آل‌عمران (3) آیه 153
صفحه
69
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
153
1
منظور این است که اندوه اوّل که بار منفی دارد تحت الشعاع اندوه دوّم (که بار مثبت دارد) قرار گیرد و فراموش شود.
2
سفارش عدم تأسف بر آنچه از دست رفته است، علاوه بر این آیه، در آیه 23 حدید(57) نیز تصریح شده است.