وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿۵۱﴾
این گفتار را پیاپی بر ایشان عرضه کردیم، بسا که پند پذیرند.391
قصص (28)
51
الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۲﴾
[بسیاری از] کسانی که(1) قبل از قرآن کتابشان داده‌ایم، به قرآن نیز ایمان می‌آورند.391
قصص (28)
52
نه همه آنها، بلکه آن عدّه از مسیحیان که در آیات 83-85 مائده(5) معرّفی شده‌اند.
وَ إِذا يُتْلى عَلَيْهِمْ قالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ ﴿۵۳﴾
و چون بر ایشان تلاوت شود، گویند: آن را باور داریم؛ گفتار حقّی است از جانب صاحب‌اختیارمان و قبل از این هم [در برابر خدا] تسلیم بوده‌ایم(1).391
قصص (28)
53
برای توجیه افزوده، به آیات 131 بقره(2) و 54 زمر(39) توجّه فرمایید.
أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۵۴﴾
آنان پاداششان را به خاطر پایداری که کردند، دو بار دریافت خواهند داشت(1)، و آزارِ [قومِ خود] را با مدارا و حلم [از خود] دور می‌کنند(2) و نیز از آنچه روزیشان کرده‌ایم انفاق می‌کنند؛391
قصص (28)
54
زیرا علاوه بر کتاب خود به قرآن هم باور داشتند.
به توضیح آیه 34 فصلت(41) هم توجّه فرمایید.
وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لا نَبْتَغِي الْجاهِلِينَ ﴿۵۵﴾
و چون یاوه‌ای بشنوند، [بزرگوارانه(1)] از آن رویگردانند و می‌گویند: [نتیجه] اعمال ما برای ماست و [نتیجه] اعمال شما برای خودتان؛ سلامت باشید(2)؛ ما در پی [مناقشه با] جاهلان نیستیم.391
قصص (28)
55
برای توجیه افزوده، به آیه 72 فرقان(25) توجّه فرمایید.
سلام در این موارد مفهوم خداحافظی دارد، مثل آیه 63 فرقان(25) ، جمله آخر آیه مؤید این نظر است.
إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿۵۶﴾
چنین نیست که تو هر که را دوست داری، قادر به هدایتش باشی، بلکه خداست که هر که را بخواهد، هدایت می‌کند(1)؛ و او به حال راه‌یافتگان آگاه‌تر است(2).391
قصص (28)
56
خواست خدا در این مورد، قانونمند و بستگی به روش خود انسانها دارد، به آیه 16 مائده(5) و بخش پایانی آیه 5 صف(61) واللّه لا یهدی القوم الفاسقین توجّه فرمایید؛ و برای توضیح بیشتر و کامل تر، به زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) مراجعه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 37 نحل(16) و 53 روم(30) آمده است.
وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ ﴿۵۷﴾
[افرادی از اهل مکه] گفتند: اگر به همراه تو از راه هدایت پیروی کنیم، در سرزمین خود ربوده می‌شویم؛ مگر آنها را در حرم امنی مستقر نکرده‌ایم(1) که انواع محصولات - به عنوان رزقی از جانب ما - به سوی آن سرازیر می‌شود؟ ولی بیشترشان نمی‌دانند.391
قصص (28)
57
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 67 عنکبوت(29) آمده است.
وَ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَها فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلاَّ قَلِيلاً وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِينَ ﴿۵۸﴾
چه بسیار [مردم] شهرها را که از رفاه زندگی خویش سرمست شده بودند(1)، هلاکشان کردیم؛ این خانه‌های [ویرانِ]شان است که بعد از آنان جز اندکی مسکون نشده است؛ و ما وارث [آن] بودیم.391
قصص (28)
58
ان الانسان لیطغی ان رءاه استغنی 6 و 7 علق(96).
وَ ما كانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى حَتَّى يَبْعَثَ فِي أُمِّها رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ ما كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرى إِلاَّ وَ أَهْلُها ظالِمُونَ ﴿۵۹﴾
صاحب‌اختیار تو [مردم] شهرها را هلاک نخواهد کرد، مگر اینکه در مرکز آنها رسولی برانگیزد که آیات ما را بر آنان تلاوت کند [و هشدار دهد]؛ و تنها سرزمین ستمگران را نابود می‌کنیم(1).391
قصص (28)
59
کلمه «مهلکی» در اصل «مهلکین» بوده که «نون» آن به علت اضافه شدن حذف شده است.
وَ ما أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ زِينَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى أَ فَلا تَعْقِلُونَ ﴿۶۰﴾
آنچه به شما داده شده است، برخورداری و زیور [گذرای] زندگی دنیاست، و آنچه نزد خداست، بهتر و پاینده‌تر است؛ آیا خردورزی نمی‌کنید(1)؟392
قصص (28)
60
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 96 نحل(16) آمده است.