فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّكَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ ﴿۷۹﴾
پس بر خدای توکل کن، که تو بر حقیقتی آشکار هستی.383
نمل (27)
79
إِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۸۰﴾
البته تو قادر نیستی مردهدلان(1) را شنوا کنی و آوای دعوت[ت] را به گوش کران(2) برسانی، [به ویژه] آنگاه که پشت کرده برگردند.383
نمل (27)
80
برای روشن شدنِ منظور از مردگان موتی، به آیه 122 انعام(6) توجّه فرمایید. موتی: جمع مَیت: مرده، در این جا منظور مردهدلان است.
صُمّ: جمع اَصَّم: ناشنوا.
وَ ما أَنْتَ بِهادِي الْعُمْيِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلاَّ مَنْ يُؤْمِنُ بِآياتِنا فَهُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۸۱﴾
و راهنمای کوردلان(1) از گمراهیشان نخواهی بود؛ گفتار [خود] را تنها به گوش افرادی میرسانی که آیات ما را باور دارند و [در برابر حق] تسلیمند.383
نمل (27)
81
عُمی: جمع اَعمی: نابینا، در اینجا به معنی کوردل است.
وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كانُوا بِآياتِنا لا يُوقِنُونَ ﴿۸۲﴾
و چون [در آستانه رستاخیز] فرمان مجازاتشان(1) فرا رسد، موجود زندهای(2) را از زمین در مقابلشان پدید میآوریم که با آنان سخن میگوید، زیرا [آن] مردم به آیات ما یقین نمیآوردند.383
نمل (27)
82
از نظر معنی و مفهوم «قول» در اینجا، با آیه 16 اسراء(17) مقایسه فرمایید؛ منظور فرمان مجازات است.
قرآن در مورد «دابّة الارض» به اجمال و سربسته سخن گفته است، و در سایر آیات قرآن هم قرائنی که ویژگیهای این جنبنده و نوع مأموریت و موضوع تکلّمش را روشن کند، وجود ندارد؛ مفسّران در مورد آن توضیحات مختلف و فراوانی دادهاند و احادیث متناقضی نقل کردهاند، ولی تاکنون موفق به تبیین آن نشدهاند؛ به ترجمه و توضیح و زیرنویس آیه 7 آلعمران(3) مراجعه فرمایید.
وَ يَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآياتِنا فَهُمْ يُوزَعُونَ ﴿۸۳﴾
و [به یاد آر] روزی را که از هر امّتی گروهی از کسانی که آیات ما را دروغ میشمردند احضار کنیم(1)، و [از پراکندگی] بازداشته شوند(2).383
نمل (27)
83
برای توجیه ترجمه «حشر» به بخش آخر آیه 61 قصص(28) توجّه فرمایید.
به بیان دیگر در آیه 68 مریم(19) آمده است.
حَتَّى إِذا جاؤُ قالَ أَ كَذَّبْتُمْ بِآياتِي وَ لَمْ تُحِيطُوا بِها عِلْماً أَمَّا ذا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۸۴﴾
تا هنگامی که همه حاضر شوند، [خدا] گوید: چگونه آیات مرا که تحقیقی در مورد آن نکرده بودید، دروغ میشمردید؟ چه کاری(1) بود که میکردید؟383
نمل (27)
84
اَمّا: مرکب از «ام» و «ما» استفهامیه.
وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ بِما ظَلَمُوا فَهُمْ لا يَنْطِقُونَ ﴿۸۵﴾
به کیفر ستمشان فرمان مجازات(1) بر آنان مقرّر شد، و کلامی ابراز نمیدارند.383
نمل (27)
85
برای توجیه ترجمه «قول» به «فرمان مجازات»، به آیه 13 سجده(32) توجّه فرمایید؛ ضمناً به توضیحات بیشتری که در این مورد در زیرنویس اوّل آیه 82 نمل(همین سوره) آمده است توجّه فرمایید.
أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۸۶﴾
مگر ندیدهاند که شب را پدید آوردیم تا در آن آرامش یابند و روز را روشنیبخش [قرار دادیم تا به تلاش پردازند(1)]؛ بیگمان در این [امر] برای باورداران نشانههایی است [از توان و تدبیر خدا].383
نمل (27)
86
برای توجیه افزوده، به آیات 12 اسراء(17) و 73 قصص(28) توجّه فرمایید.
وَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ وَ كُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِينَ ﴿۸۷﴾
روزی که در صدادهنده بزرگ دمیده میشود، هر که در آسمانها و زمین است در وحشت فرو خواهد رفت، جز کسانی که خدا بخواهد(1)؛ و همه با خواری به پیشگاهش روان شوند.383
نمل (27)
87
به دو آیه بعدتر 89 نمل(27) و نیز آیات 100-103 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِما تَفْعَلُونَ ﴿۸۸﴾
کوهها را میبینی و بیحرکت پنداری، در حالی که همچون گذرِ ابر، روان است(1)؛ [این است] آفرینش خدا که هر چیزی را استوار ساخته است؛ قطعاً او از تمامی رفتارتان آگاه است.383
نمل (27)
88
اشاره به شناوری و جابهجایی آرام کوهها و قارّهها روی توده مذاب درون زمین که در دو قرن اخیر روشن شده است.