وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطِينِ ﴿۹۷﴾
و بگو: صاحب‌اختیارا، از وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌برم(1)،348
مؤمنون (23)
97
معنی و مفهوم مجموعه دو آیه اخیر به بیان دیگر در آیات 199 و 200 اعراف(7) آمده است.
وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ ﴿۹۸﴾
و از آنکه نزد من حاضر شوند نیز، صاحب‌اختیارا به تو پناه می‌برم.348
مؤمنون (23)
98
حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ﴿۹۹﴾
[انکارورزان همواره در غفلتند] تا آنگاه که مرگ بر یکی از آنان فرا می‌رسد، گوید - صاحب‌اختیارا - مرا بازگردانید(1).348
مؤمنون (23)
99
خطاب به فرشتگان است، و کلمه «ربّ» استغاثه‌ایست که حرف ندایش حذف شده و جمله‌ایست معترضه. شاهد قرآنی این گونه تعبیر، آیه 9 قصص(28) است که می‌فرماید قرة عین لی و لک لا تقتلوه که همسر فرعون ابتدا به او خطاب می‌کند و بعد به لفظ جمع یاران فرعون را مورد خطاب قرار می‌دهد.
لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ كَلاَّ إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿۱۰۰﴾
بسا که در دنیایی که ترک کرده‌ام، عمل شایسته‌ای انجام دهم(1)؛ هرگز [بازگشتی وجود ندارد(2)]؛ این سخنی است که بر زبان می‌راند؛ و در برابرشان(3) حایلی است [نسبت به دنیا] تا روزی که برانگیخته شوند(4).348
مؤمنون (23)
100
به بیان دیگر و توضیح بیشتر در آیه 37 فاطر(35) آمده است.
ابتدا به آیه 11 منافقون(63) و بعد به آیه 28 انعام(6) توجّه فرمایید.
«وراء» از واژه‌های اضداد است و هم به معنی پیش رو و هم به معنی پشت سر می‌آید؛ مثل «وراء» در آیه 79 کهف(18) به معنی پیش رو، و در آیه 13 حدید(57) به معنی پشت سر.
معنی و مفهوم دو آیه اخیر به بیان دیگر در آیات 10 و 11 منافقون(63) و 44 ابراهیم(14) آمده است.
فَإِذا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَ لا يَتَساءَلُونَ ﴿۱۰۱﴾
وقتی که [برای برپایی قیامت] در صدادهنده بزرگ دمیده شود، [علایق] خویشاوندی میانشان منتفی است(1) و سراغ یکدیگر را نمی‌گیرند(2).348
مؤمنون (23)
101
به آیات 34-37 عبس(80) ، 67 زخرف(43) و 10 معارج(70) توجّه فرمایید.
این حالت مربوط به دوران وحشت از محاسبه است و پس از تعیین تکلیف، جهنمیان و نیز بهشتیان از حال یکدیگر می‌پرسند؛ آیه 27 صافات(37) در مورد گفتگوی دوزخیان و آیه 50 همان سوره، در مورد گفتگوی بهشتیان است؛ و نیز آیات 25 طور(52) و 40 مدثر(74).
فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۱۰۲﴾
پس آنان که برآورد [اعمال]شان وزین و ارزشمند باشد(1)، رستگارند.348
مؤمنون (23)
102
برای توجیه افزوده، به آیات 6-8 زلزال(99) توجّه فرمایید.
وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خالِدُونَ ﴿۱۰۳﴾
و آنان که برآورد [اعمال]شان سبک و بی‌ارزش باشد(1)، خود را به زیان انداخته‌اند و جاودانه دوزخی‌اند.348
مؤمنون (23)
103
به آیه 105 کهف(18) توجّه فرمایید.
تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِيها كالِحُونَ ﴿۱۰۴﴾
آتش چهره‌هاشان را می‌سوزاند(1) و در جهنّم، زشت منظر خواهند بود.348
مؤمنون (23)
104
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 41 اعراف(7) ، 50 ابراهیم(14) ، 39 انبیاء(21) و 24 زمر(39) آمده است.
أَ لَمْ تَكُنْ آياتِي تُتْلى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ بِها تُكَذِّبُونَ ﴿۱۰۵﴾
مگر نه این بود که آیات من بر شما عرضه می‌شد و آنها را دروغ می‌شمردید؟349
مؤمنون (23)
105
قالُوا رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَيْنا شِقْوَتُنا وَ كُنَّا قَوْماً ضالِّينَ ﴿۱۰۶﴾
گویند: صاحب‌اختیارا، نگونبختی بر ما غالب شد و گروهی گمراه بودیم.349
مؤمنون (23)
106