كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلاَّهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْدِيهِ إِلى عَذابِ السَّعِيرِ ﴿۴﴾
چنین مقدّر شده است که هر که شیطان را کارساز خود انتخاب کند، او به گمراهی‌اش کشاند و به مجازات سوزان راهبری‌اش کند.
سوره حج (22) آیه 4
صفحه
332
سوره
حج (22)
آیه
4
يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَيِّنَ لَكُمْ وَ نُقِرُّ فِي الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَ مِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئاً وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ﴿۵﴾
ای مردم، اگر در امر رستاخیز تردید دارید(1)، ما شما را [طی مراحل مختلف، به ترتیب] از خاک، نطفه، جنین ابتدایی(2) و پاره گوشتی بی‌شکل و شکل‌گرفته آفریدیم، [این مراحل را بیان کردیم] تا بر شما روشن کنیم [که امر پیچیده خلقت به دست ماست]؛ و جنین‌هایی را که بخواهیم، تا مدّتی معین در رحمها[ی مادران] قرار می‌دهیم، آنگاه شما را به صورت کودکی بیرون می‌آوریم، آنگاه [شما را پرورش دهیم] تا به حدّ رشدتان برسید؛ و بعضی از شما دچار مرگ [زودرس] خواهند شد و بعضی دیگر به پست‌ترین [مرحله] عمر بازگردانده می‌شوند، به گونه‌ای که پس از دانش [فراوان] هیچ چیز ندانند؛ و [برانگیزش شما همین گونه است که] زمین را خشک و خاموش می‌بینی و چون باران را بر آن فروفرستیم، به جنبش آید و رشد کند و از هرگونه گیاه بهجت انگیز برویاند.
سوره حج (22) آیه 5
صفحه
332
سوره
حج (22)
آیه
5
1
تردید آنان را از برانگیزش، در آیه 78 یس(36) ملاحظه فرمایید.
2
به زیرنویس آیه 2 علق(96) مراجعه فرمایید.
ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ يُحْيِ الْمَوْتى وَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۶﴾
این همه بدان سبب است که خدا حق است و اینکه مردگان را زنده خواهد کرد و بر هر کاری تواناست؛
سوره حج (22) آیه 6
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
6
وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ ﴿۷﴾
و [نیز به سبب] آنکه رستاخیز بدون هیچ تردید آمدنی است و خدا خفتگان در گورها را برمی‌انگیزد.
سوره حج (22) آیه 7
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
7
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ ﴿۸﴾
بعضی از مردم ناآگاهانه و بدون هدایت و کتاب روشنی، درباره خدا به مجادله برمی‌خیزند؛
سوره حج (22) آیه 8
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
8
ثانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ ﴿۹﴾
[آن هم] با حالت تکبّر(1) تا [مردم را] از راه خدا گمراه سازد؛ [مسلّماً] در دنیا رسوایی خواهد داشت و در روز رستاخیز مجازاتِ آتش را به او می‌چشانیم.
سوره حج (22) آیه 9
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
9
1
معنی تحت‌اللفظ آن این است: «در حال پیچیدن پهلو» و اصطلاحاً برای بیان حالت تکبّر و اعراض به کار می‌رود و اصطلاح را نمی‌توان تحت‌اللفظ ترجمه کرد.
ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ يَداكَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ ﴿۱۰﴾
این [مجازات] نتیجه رفتار گذشته توست، و [گرنه] ظلم فاحشی نسبت به بندگان [می‌بود که] دور از [شأن] خداست(1).
سوره حج (22) آیه 10
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
10
1
به زیرنویس آیه 182 آل‌عمران(3) مراجعه فرمایید.
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ ﴿۱۱﴾
بعضی از مردم خدا را در حاشیه و محتاطانه(1) می‌پرستند؛ از این رو هر گاه خیر و نعمتی به آنان برسد، به عبادت خود اطمینان خاطر یابند و اگر فتنه و شرّی پیش آید، [از ایمان] عقبگرد خواهند کرد؛ [آنان] در دنیا و آخرت زیانکارند؛ این است همان زیان آشکار(2).
سوره حج (22) آیه 11
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
11
1
زمحشری در کشاف گفته است: عبارت «علی حرف» به شخص نشسته در کنار لشگر - که دودل است به کدام طرف ملحق شود - اطلاق می‌گردد. مقصود آیه کسانی است که دین را وسیله حفظ خود می‌دانند و دینداری‌شان موکول به چگونگی اوضاع و احوال است.
2
به آیه 10 عنکبوت(29) که روشن‌تر بیان کرده است، توجّه فرمایید.
يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِيدُ ﴿۱۲﴾
[هر یک از آنان] غیر خدا را که نفع و زیانی برای او ندارد، [به نیایش] می‌خواند(1)؛ گمراهی بی‌پایان همین است.
سوره حج (22) آیه 12
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
12
1
به آیه 116 نساء(4) و زیرنویس مربوطه توجّه فرمایید.
يَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلى وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ ﴿۱۳﴾
[حتّی] کسی را [به نیایش] می‌خواند که ضررش محتمل‌تر از نفع اوست؛ بد کارساز و همدمی [برگزیده] است.
سوره حج (22) آیه 13
صفحه
333
سوره
حج (22)
آیه
13