وَ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَنْ عِنْدَهُ لا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا يَسْتَحْسِرُونَ ﴿۱۹﴾
هر که [و هر چه(1)] در آسمانها و زمین است، متعلّق به اوست؛ و کسانی که مقرّب درگاه او هستند، از بندگیاش گردنکشی نمیکنند و خسته نمیشوند.323
انبیاء (21)
19
برای توجیه افزوده، به آیه 109 آلعمران(3) توجّه فرمایید.
يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ لا يَفْتُرُونَ ﴿۲۰﴾
شب و روز بیآنکه سستی نشان دهند، خدای را تقدیس میکنند.323
انبیاء (21)
20
أَمِ اتَّخَذُوا آلِهَةً مِنَ الْأَرْضِ هُمْ يُنْشِرُونَ ﴿۲۱﴾
مگر [این مردم] معبودهایی در زمین اختیار کردهاند که [مردگان را] برمیانگیزند؟!323
انبیاء (21)
21
لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿۲۲﴾
اگر در آسمان و زمین معبودهایی جز خدا بود، [در اثر تدبیرهای متضاد] هر دو تباه میشدند(1)؛ خدای صاحباختیار عرش از توصیف [جاهلانه] آنان مبرّاست.323
انبیاء (21)
22
معنی و مفهوم آیه، به بیان دیگر در آیه 42 اسراء(17) نیز آمده است.
لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ ﴿۲۳﴾
او در برابر کارش [از هیچ مرجعی] بازخواست نمیشود، و[لی] مردم همه مسؤولند(1).323
انبیاء (21)
23
حتّی پیامبران؛ به آیه 6 اعراف(7) توجّه فرمایید.
أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً قُلْ هاتُوا بُرْهانَكُمْ هذا ذِكْرُ مَنْ مَعِيَ وَ ذِكْرُ مَنْ قَبْلِي بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ الْحَقَّ فَهُمْ مُعْرِضُونَ ﴿۲۴﴾
مگر به جای او افرادی را معبود [خود] گرفتند؟ بگو: [پس] دلیلتان را بیاورید؛ این [کلمه توحید، اساسِ] کتابِ یاران من و کتابِ موحّدانِ قبل از من است، ولی بیشترشان حقیقت را نمیدانند و لذا از آن رویگردانند.323
انبیاء (21)
24
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدُونِ ﴿۲۵﴾
قبل از تو هیچ رسولی نفرستادیم، مگر اینکه به او وحی کردیم که: معبودی جز من نیست، تنها مرا بندگی کنید.324
انبیاء (21)
25
وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ ﴿۲۶﴾
گفتند [خدای] رحمان فرزندان اناث(1) [از فرشتگان(2)] برگزیده است! او منزّه [از این نسبتها] است؛ و فرشتگان بندگان گرامی [خدا] هستند؛324
انبیاء (21)
26
«ولد» برای مذکر و مؤنّث و مفرد و جمع یکسان به کار میرود؛ لذا در اینجا که منظور جمع دختران بوده، به صورت مفرد آمده است.
ابتدا به آیه 57 نحل(16) و بعد به آیه 19 زخرف(43) توجّه فرمایید.
لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ ﴿۲۷﴾
که در گفتار بر او پیشدستی نکنند و به فرمان او عمل میکنند.324
انبیاء (21)
27
يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يَشْفَعُونَ إِلاَّ لِمَنِ ارْتَضى وَ هُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ ﴿۲۸﴾
آنچه در پیش دارند و آنچه پشت سر نهادهاند، خدا میداند؛ و جز برای کسانی که خدا [از آنان] خشنود باشد، امداد [غیبی] نمیکنند و از مهابت(1) او هراسانند.324
انبیاء (21)
28
فیض کاشانی و بیضاوی «خشیت» را در اینجا به معنی عظمت و مهابت گرفتهاند، ولی علاّمه طباطبایی با آنکه این آیه در مورد فرشتگان است، آن را همچون آیه 57 مؤمنون(23) ترس از مجازات معنی کرده است و آیه بعدی را (29 انبیاء) مؤید نظر خود دانسته است؛ واللّه اعلم.