فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لِي وَ لا تَكْفُرُونِ ﴿۱۵۲﴾
پس مرا یاد کنید(1) تا شما را یاد کنم و [الطاف] مرا سپاسگزار باشید(2) و در مقابل من ناسپاسی نکنید(3).23
بقره (2)
152
به آیه 28 رعد(13) الا بذکر اللّه تطمئِن القلوب توجّه فرمایید.
«یاء» متکلم می‌تواند در پاره‌ای موارد برای تناسب کلام حذف شود و به جای آن کسره بیاید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ ﴿۱۵۳﴾
ای ایمان‌آوردگان، [به هنگام مشکلات] از شکیبایی و نماز یاری جویید(1)، که خدا با شکیبایان [و پایداران] است،23
بقره (2)
153
برای توجیه افزوده، این جمله را با آیه 39 ق(50)مقایسه فرمایید: فَاصبِر عَلی ما یقُولُونَ وَ سَبِّح بحَمدِ رَبِّک قَبلَ طُلُوع الشَّمسِ وَ قَبلَ الغُرُوب، مضمون مشابه در آیه 45 بقره(همین سوره).
وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُونَ ﴿۱۵۴﴾
کسانی را که در راه خدا کشته می‌شوند، مرده تصوّر نکنید؛ نه، زنده‌اند و شما درک نمی‌کنید(1).24
بقره (2)
154
مفهوم آیه در آیه 169 آل‌عمران(3) هم به صورت کامل‌تر آمده است.
وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ ﴿۱۵۵﴾
شما را [در پاره‌ای موارد] به شمّه‌ای از ترس و گرسنگی و کاهش دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم؛ و پایداران را [در این آزمون] بشارت ده(1)24
بقره (2)
155
به آیات 5 و 6 انشراح(94) توجّه فرمایید.
الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ﴿۱۵۶﴾
همانان که چون آسیبی به آنان رسد، [صبوری پیش گرفته و] گویند: متعلّق به خداییم و به پیشگاه او بازمی‌گردیم.24
بقره (2)
156
أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ﴿۱۵۷﴾
توجهات و رحمت صاحب‌اختیارشان شامل حال آنان است و هم آنان راه‌‌‌یافته‌اند.24
بقره (2)
157
إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ ﴿۱۵۸﴾
صفا و مروه از [جمله] سمبلهای(1) [دین] خداست(2)؛ هر که حج خانه [کعبه] و یا عمره به جای می‌آورد، ایرادی بر او نیست که میان آن دو کوه رفت و آمد کند(3)؛ [بتهایی که در زمان جاهلیت بر آنها نصب کرده بودند، قداست آن را از میان نبرده] و هر که نیکویی را با طیب خاطر انجام دهد، خدا حق گذار و آگاه است.24
بقره (2)
158
شعائر: جمع شَعیرَه: علامت و نشانه.
«صفا» و «مروه» نام دو کوه کوچک در مکه است به فاصله حدود 400 متر؛ با توسعه و عمران مسجدالحرام، فاصله میان این دو کوه به صورت یک سالن بزرگ سرپوشیده درآمده که در ضلع شرقی مسجد قرار گرفته است. «صفا» در لغت به معنی سنگ صاف و «مروه» به معنی سنگ سخت است. سعی بین صفا و مروه در رابطه با بزرگداشت خاطره هاجر همسر ابراهیم‌ع است که مضطربانه چند بار بین صفا و مروه شتافت تا برای فرزند تشنه‌اش چشمه آبی پیدا کند؛ در همین هنگام بود که چشمه زمزم از کنار فرزندش جوشیدن گرفت.
«یطّوّف» در اصل «یتطّوف» می‌باشد و فعل مضارع از باب تفعّل است.
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ ﴿۱۵۹﴾
کسانی که نشانه‌های روشن و رهنمودهایی را که نازل کرده‌ایم و در کتاب برای مردم به روشنی بیان داشته‌ایم، پنهان می‌دارند، خدا و [سایر] نفرین‌‌کنندگان(1) نفرینشان خواهند کرد(2).24
بقره (2)
159
برای شناخت این دسته به بخش انتهایی آیه 161 بقره(2) ملائکة والناس اجمعین توجّه فرمایید.
این عدّه که مورد نفرین قرار می‌گیرند، همانانی هستند که در آیه 19 آل‌عمران(3) معرّفی شده‌اند و آگاهانه با انگیزه ظلم و سرکشی ایجاد اختلاف می‌کنند.
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَيَّنُوا فَأُولئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ﴿۱۶۰﴾
مگر کسانی که توبه کردند و [رفتار خود را] اصلاح نمودند و [حقایق را] به روشنی بازگفتند؛ من نیز [به رحمت خود] به سوی آنان بازمی‌گردم، که بغایت بازپذیر و مهربانم.24
بقره (2)
160
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۱۶۱﴾
نفرین خدا و فرشتگان و تمامی مردم بر انکارورزانی است که به حال انکار درگذشتند،24
بقره (2)
161