وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ ﴿۱۲۵﴾
و [به یاد آر] زمانی را که خانه [کعبه] را مرجع و حرمی امن برای مردم قرار دادیم(1) و [مقرّر کردیم] مقام ابراهیم(2) را نمازگاهی برای خویش انتخاب کنید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که: خانه مرا برای طوافکنندگان و مجاوران و رکوع و سجودکنندگان(3) پاکیزه گردانید.19
بقره (2)
125
اجابت یکی از درخواستهای ابراهیمع است که در آیه بعد و نیز آیه 35 ابراهیم(14) آمده است.
منظور محلی است که ابراهیم پس از اجابت دعایش نماز گزارد.
«رکع» جمع «راکع» و «سُجود» جمع «ساجد» مجموعا به معنی نمازگزاران است.
وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿۱۲۶﴾
[به یاد آر] هنگامی که ابراهیم گفت: صاحباختیارا، این [محلّ] را سرزمینی امن قرار ده و به مردمش هر که را به خدا و روز واپسین باور دارد، از [انواع] ثمرات روزی ده؛ [خدایش اجابت کرد و] گفت: امّا هر که انکار ورزد، اندک [روزگار]ی برخوردارش خواهم ساخت، نهایتاً به [تحمّل] مجازات آتش - که بد سرانجامی است - ناگزیرش سازم.19
بقره (2)
126
وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۱۲۷﴾
آنگاه که ابراهیم و اسماعیل پایههای(1) خانه [کعبه] را [مرمت کرده] بالا بردند(2)، [گفتند:] صاحباختیارا، [این خدمت را] از ما بپذیر، که شنوا و آگاه تویی، تو.20
بقره (2)
127
قواعد: جمع قاعده: پایهها.
خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته است و ابراهیم و اسماعیل به مرمت و تجدید بنای آن پرداختند؛ با نیمه اول آیه 37 ابراهیم(14) مقایسه فرمایید.
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ﴿۱۲۸﴾
صاحباختیارا، ما را تسلیم خود گردان و از دودمان ما نیز امّتی(1) که در برابر تو تسلیم باشند پدید آور و مراسم عبادتمان را به ما بیاموز و [به رحمت خود] بر ما بازگرد، که بازپذیر و مهربان تویی، تو.20
بقره (2)
128
«امت» گروهی از مردم است که هدف و آرمان و عقاید مشترکی دارند، و از این نظر با قوم و قبیله و طایفه فرق دارد.
رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۱۲۹﴾
صاحباختیارا، در میان آنان رسولی از خودشان برانگیز که آیات تو را بر آنان میخواند و به آنان کتاب و دانشِ توأم با بینش میآموزد و [از پلیدی جهل و شرک] پاکشان میسازد(1)، که فرا دست و فرزانه تویی، تو.20
بقره (2)
129
این دعایی است که در مورد پیامبر اسلام که از دودمان ابراهیمع بود، تحقّق یافت و در آیات 164 آلعمران(3) و 2 جمعه(62) آمده است.
وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۳۰﴾
چه کسی جز افراد سبکسر از آیین ابراهیم رویگردان خواهد شد؟ ابراهیم را در دنیا برگزیدیم و در آخرت نیز در زمره شایستگان خواهد بود.20
بقره (2)
130
إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ ﴿۱۳۱﴾
آنگاه که صاحباختیار ابراهیم به او گفت: به مقام تسلیم درآی! گفت: در برابر صاحباختیار جهانیان [با تمام وجود] تسلیم شدهام.20
بقره (2)
131
وَ وَصَّى بِها إِبْراهِيمُ بَنِيهِ وَ يَعْقُوبُ يا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَكُمُ الدِّينَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۲﴾
همین [روش تسلیم در مقابل خدا] را ابراهیم و یعقوب به فرزندان خویش نیز سفارش کردند [و گفتند :] فرزندان من، خدا این دین را برای شما برگزیده است، زنهار جز به حال تسلیم [در برابر او(1)] از دنیا نروید.20
بقره (2)
132
از نظر روشن شدن معنی و مفهوم «مسلمون» و توجیه افزوده، با بخش پایانی آیه بعد 133 بقره(2) مقایسه فرمایید.
أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنِيهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قالُوا نَعْبُدُ إِلهَكَ وَ إِلهَ آبائِكَ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۳﴾
مگر حاضر و گواه بودید آنگاه که مرگ یعقوب فرا رسید، به فرزندان خود گفت: پس از من چه چیز را بندگی خواهید کرد؟ گفتند: معبود تو و پدرانت ابراهیم و اسماعیل(1) و اسحاق، آن معبود یگانه را بندگی میکنیم و جملگی در برابر او تسلیم هستیم.20
بقره (2)
133
بنا به قاعده تغلیب در زبان عرب، اسماعیل هم که عموی یعقوب بوده جزو پدران ذکر گردیده است.
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَها ما كَسَبَتْ وَ لَكُمْ ما كَسَبْتُمْ وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۳۴﴾
آنان امّتی بودند که دورانشان سپری شد؛ آنان [نتیجه] دستاورد خویش را دارند و شما نیز [نتیجه] دستاورد خویش را خواهید داشت و مسؤول اعمال آنان نخواهید بود(1).20
بقره (2)
134
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 41 یونس(10) ، 25 سبأ(34) و 38 نجم(53) آمده است.