انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَكْبَرُ تَفْضِيلاً ﴿۲۱﴾
ببین چگونه مردم را [در دنیا] بر یکدیگر برتری بخشیده‌ایم؛ درجات آخرت و برتریهایش بزرگتر و بیشتر است.284
اسراء (17)
21
لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَخْذُولاً ﴿۲۲﴾
در کنار خدا معبود دیگری قرار مده، که نکوهیده و فروگذاشته خواهی ماند(1).2284
اسراء (17)
22
به آیه 41 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.
وَ قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً ﴿۲۳﴾
صاحب‌اختیار تو فرمان داده است که جز خودش را بندگی نکنید و به پدر و مادر [به شایستگی] نیکی کنید(1)؛ هر گاه یکی از آنان(2) یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسند، به آنان مگو رنجیده‌ام از شما(3)، و درشتی مکن و با آنان با اکرام صحبت کن.284
اسراء (17)
23
احسان به پدر و مادر، در کنار فرمان توحید در عبادت خدا، اهمیت آن را نشان می‌دهد؛ به آیه بعد هم توجّه فرمایید. ضمناً علاوه بر این مورد، در چند آیه دیگر نیز احسان به پدر و مادر بلافاصله بعد از دستور توحید و ترک شرک آمده است مثل آیات 83 بقره(2) ، 36 نساء(4) ، 151 انعام(6) ، 23 اسراء(17) و 13 و 14 لقمان(31).
واژه «امّا» مرکب از «اِن» شرطیه و «ما»ی زائده است که برای تأکید بدان افزوده می‌شود.
کلمه «افٍ» اسم فعل است با همین معنی که در متن آمده است.
وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً ﴿۲۴﴾
و با مهربانی بالهای فروتنی در برابرشان بگستران و بگو: صاحب‌اختیارا، به پاس آنکه مرا در کودکی پرورانده‌اند، بر آنان رحمت آور.284
اسراء (17)
24
رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِما فِي نُفُوسِكُمْ إِنْ تَكُونُوا صالِحِينَ فَإِنَّهُ كانَ لِلْأَوَّابِينَ غَفُوراً ﴿۲۵﴾
صاحب‌اختیارتان به اندیشه‌های درونی شما آگاه‌تر است؛ اگرشایستگی داشته باشید، در برابر توبه آوران آمرزگار است(1).284
اسراء (17)
25
به آیه 53 زمر(39) توجّه فرمایید.
وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً ﴿۲۶﴾
حقوق خویشاوند و بینوا و درراه مانده را بپرداز، و[لی] باددستی مکن.284
اسراء (17)
26
إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ وَ كانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً ﴿۲۷﴾
باد دستان یاران شیاطینند(1)؛ و شیطان نسبت به صاحب‌اختیارش همواره ناسپاس است.284
اسراء (17)
27
به آیات 36-38 زخرف(43) توجّه فرمایید.
وَ إِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ تَرْجُوها فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَيْسُوراً ﴿۲۸﴾
اگر به دلیل [عدم امکانات و] امید به کسب رحمتی از جانب صاحب‌اختیارت، [ناگزیر] آن مستمندان را [بی‌نصیب] رها کردی، با آنان به نرمش سخن بگو(1).285
اسراء (17)
28
همین معنی و مفهوم به بیان دیگر در آیات 263 بقره(2) و 10 ضحی(93) آمده است.
وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِكَ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً ﴿۲۹﴾
[به هنگام ضرورت انفاق] دست خویش را به تمامی مبند، و به تمامی هم مگشای، که ملامت‌زده و فرومانده خواهی ماند(1).285
اسراء (17)
29
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 67 فرقان(25) آمده است.
إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً ﴿۳۰﴾
صاحب‌اختیار تو روزی را برای هر که بخواهد، فراخی بخشد و یا محدود گرداند، که او به [حال] بندگانش آگاه و بیناست.285
اسراء (17)
30