فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ يَأْتِيهِ عَذابٌ يُخْزِيهِ وَ يَحِلُّ عَلَيْهِ عَذابٌ مُقِيمٌ ﴿۳۹﴾
به زودی خواهید دانست که کیست آنکه مجازاتی بدو رسد که رسوایش کند و مجازاتی پاینده بر او فرود آید.226
هود (11)
39
حَتَّى إِذا جاءَ أَمْرُنا وَ فارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيها مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَ أَهْلَكَ إِلاَّ مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلاَّ قَلِيلٌ ﴿۴۰﴾
چون فرمان ما فرارسید و چشمه(1) فوران کرد، گفتیم: از هر یک [از دامها] یک زوج [نر و ماده(2)] همراه خانواده‌ات در کشتی بردار، به جز کسی که فرمان مجازات در مورد او از قبل مقدّر شده است(3) و [نیز] ایمان آورده‌ها را [در کشتی سوار کن]؛ و جز عدّه کمی به او ایمان نیاورده بودند.226
هود (11)
40
معنی و مفهوم «تنّور» در این آیه به درستی روشن نیست، ولی در آیه 12 قمر(54) ، سطح زمین مطرح شده است؛ از این مقایسه به نظر می‌رسد منظور چشمه بزرگی است. ضمناً واژه «تنور» در فارسی و عربی یکسان است ولی در عربی واژه دیگری هم دارد که «وَطیس» می‌گویند.
به زیرنویس اوّل آیه 143 انعام(6) توجّه فرمایید.
همسر و یکی از فرزندانش؛ وضع همسر نوح در آیه 10 تحریم(66) بیان شده است و فرزندش در آیه 46 هود(همین سوره)؛ ضمناً برای روشن شدن معنی و مفهوم «قول» در اینجا، با آیه 16 اسراء(17) مقایسه فرمایید؛ منظور فرمان مجازات خداست که در آیات 18 اعراف(7) ، 43 حجر(15) و 85 ص(38) آمده است.
وَ قالَ ارْكَبُوا فِيها بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۴۱﴾
[نوح] گفت: در کشتی سوار شوید و حرکت و توقّفش با نام [و خواست] خداست، که صاحب‌اختیار من به راستی آمرزگار و مهربان است.226
هود (11)
41
وَ هِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبالِ وَ نادى نُوحٌ ابْنَهُ وَ كانَ فِي مَعْزِلٍ يا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنا وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِينَ ﴿۴۲﴾
کشتی سرنشینانش را در میان امواجی کوه پیکر پیش می‌بُرد؛ و نوح فرزندش را که در کناری [ایستاده] بود، بانگ زد: پسرم، با ما سوار شو و با انکارورزان [همراه] مباش.226
هود (11)
42
قالَ سَآوِي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْماءِ قالَ لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلاَّ مَنْ رَحِمَ وَ حالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ ﴿۴۳﴾
گفت: به کوهی پناه می‌برم که مرا از [خطر] آب حفظ می‌کند؛ [نوح] گفت: امروز در برابر فرمان خدا هیچ محافظی نیست، جز در مورد کسی که [خدا بر او] رحم کند؛ در این حال، موج میان آن دو حایل گشت و به غرق‌شدگان پیوست.226
هود (11)
43
وَ قِيلَ يا أَرْضُ ابْلَعِي ماءَكِ وَ يا سَماءُ أَقْلِعِي وَ غِيضَ الْماءُ وَ قُضِيَ الْأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَ قِيلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۴۴﴾
خطاب شد: ای زمین، آب را فروبر، و ای آسمان، [از باریدن] بازایست(1)؛ [آنگاه] آب فروکش کرد(2) و کار به پایان رسید و [کشتی] بر [دامنه کوه] جودی(3) قرار گرفت و گفته شد: دوری [از رحمت خدا] باد بر ستمگران.226
هود (11)
44
حمله آب از زمین و هوا در آیات 11 و 12 قمر(54) بیان شده است.
فعل «غاض» به صورت لازم و متعدی به کار می‌رود؛ در اینجا متعدی و مجهول است.
تورات نام این کوه را «آرارات» گفته است سفر پیدایش، باب 8 بعضی از مفسّرین هم احتمال داده‌اند «جودی» همان کوه آرارات باشد که مرز میان کشورهای ایران و ترکیه و قفقاز است. فرهنگ معین نام دیگر کوه آرارات را «کوه نوح» گفته است.
وَ نادى نُوحٌ رَبَّهُ فَقالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَ إِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْكَمُ الْحاكِمِينَ ﴿۴۵﴾
[آنگاه] نوح با صاحب‌اختیارش به نجوی نشست و گفت: صاحب‌اختیارا، پسرم از خانواده من بود، وعده تو هم حق است و تو بهترین داورانی.226
هود (11)
45
قالَ يا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجاهِلِينَ ﴿۴۶﴾
[خدا] گفت: ای نوح، او اهلیت تو را ندارد؛ و [تبلور] عملی ناشایسته است؛ از سرِ ناآگاهی درخواستی از من مکن؛ به تو اندرز می‌دهم که مباد در زمره جاهلان قرار گیری.227
هود (11)
46
قالَ رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْئَلَكَ ما لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَ إِلاَّ تَغْفِرْ لِي وَ تَرْحَمْنِي أَكُنْ مِنَ الْخاسِرِينَ ﴿۴۷﴾
[نوح] گفت: صاحب‌اختیارا، به تو پناه می‌برم از اینکه ناآگاهانه درخواستی از تو کنم؛ و اگر مرا نبخشی(1) و بر من رحمت نیاوری، زیانکار خواهم بود.227
هود (11)
47
واژه «اِلاّ» از ترکیب دو حرف «اِن» و «لا» تشکیل شده است.
قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ وَ عَلى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۴۸﴾
خطاب شد: ای نوح، با سلام و برکاتی از جانب ما بر تو و امّتهایی از [نسلِ] همراهانت، [از کشتی] فرود آی؛ و امّتهایی هستند که به زودی آنها را [هم از نعمتها] برخوردار سازیم و آنگاه [به سبب رفتار ناپسندشان،] مجازاتی دردناک از جانب ما دامنگیرشان خواهد شد.227
هود (11)
48