لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَ أَثابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً ﴿۱۸﴾
خدا از مؤمنانی که در کنار آن تک درخت [در حدیبیه] با تو بیعت کردند، خشنود شد و آنچه در دلهایشان بود بازشناخت، از این روی آرامش بر آنان القاء کرد و به پیروزی زودرس پاداش داد(1)،
سوره فتح (48) آیه 18
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
18
1
منظور صلح حدیبیه است که منشاء آزادی دعوت اسلام گردید.
وَ مَغانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَها وَ كانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً ﴿۱۹﴾
و نیز غنایم فراوانی که به دست می‌آورند؛ و خدا فرا دست و فرزانه است.
سوره فتح (48) آیه 19
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
19
وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَها فَعَجَّلَ لَكُمْ هذِهِ وَ كَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ وَ لِتَكُونَ آيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ وَ يَهْدِيَكُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً ﴿۲۰﴾
خدا به شما وعده غنایم فراوانی داد که به آنها دست می‌یابید؛ پس این [پیروزی] را برای شما پیش انداخت و دست [تجاوز] دشمن را [در حدیبیه] از شما بازداشت، تا [صلح نامه امضا شود] و برای مؤمنان نشانه‌ای [از لطف خدا] باشد و به راهی راست(1) هدایتتان کند،
سوره فتح (48) آیه 20
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
20
1
به زیرنویس دوّم آیه 2 فتح(همین سوره) مراجعه فرمایید.
وَ أُخْرى لَمْ تَقْدِرُوا عَلَيْها قَدْ أَحاطَ اللَّهُ بِها وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيراً ﴿۲۱﴾
و [غنایم] دیگری [در انتظار شماست] که هنوز بر آنها دست نیافته‌اید و خدا بر آنها احاطه دارد؛ که خدا بر هر کاری تواناست.
سوره فتح (48) آیه 21
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
21
وَ لَوْ قاتَلَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوَلَّوُا الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً ﴿۲۲﴾
اگر انکارورزان به جنگ شما آیند، [از توکل و صلابت شما] پشت کرده می‌گریزند، پس از آن نیز هیچ کارساز و یاوری نخواهند یافت.
سوره فتح (48) آیه 22
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
22
سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلاً ﴿۲۳﴾
[در مورد پیروزی نهایی انبیاء،] خدا [به درستی] سنت نهاده است که از قبل نیز درباره بندگانش جاری بوده(1)؛ و سنت خدای را هرگز دگرگون نخواهی یافت.
سوره فتح (48) آیه 23
صفحه
513
سوره
فتح (48)
آیه
23
1
برای توجیه افزوده، به آیه 21 مجادله(58) توجّه فرمایید.
وَ هُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيراً ﴿۲۴﴾
اوست که پس از پیروز ساختن شما در سرزمین مکه(1)، دست آنان را از شما و دست شما را از آنان بازداشت؛ و خدا به آنچه می‌کنید بیناست.
سوره فتح (48) آیه 24
صفحه
514
سوره
فتح (48)
آیه
24
1
منظور حدیبیه است؛ که نزدیک مکه است آیات 10 و 18 فتح(همین سوره) نیز در رابطه با داستان حدیبیه است.
هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَ لَوْ لا رِجالٌ مُؤْمِنُونَ وَ نِساءٌ مُؤْمِناتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً ﴿۲۵﴾
آنان کسانی بودند که انکار ورزیدند و شما را از [ورود به] مسجدالحرام بازداشتند و نیز قربانی [های شما] را از رسیدن به محلّش [در منی] جلوگیری کردند؛ و اگر مردان و زنان با ایمانی [در بین مردم مکه] نبودند که [در صورت بروز جنگ، امکان داشت] نشناخته سرکوبشان کنید، و از بابت آزار آنان ناآگاهانه ننگ [برادرکُشی] بر شما بماند، [خدا دست طرفین را از درگیری بازنمی‌داشت؛ ولی خدا چرخه حوادث را چنین گرداند] تا [از میان مکیان] هر که را بخواهد، مشمول رحمت خویش قرار دهد(1)؛ و اگر گروهها از هم مجزا بودند، انکارورزان از ایشان را به مجازاتی دردناک مجازات می‌کردیم.
سوره فتح (48) آیه 25
صفحه
514
سوره
فتح (48)
آیه
25
1
خواست خدا در این موارد قانونمند است و بستگی به روش انسانها دارد؛ به چند آیه از آیات زیر توجّه فرمایید: 218 بقره(2) ، 132 آل‌عمران(3) ، 175 نساء(4) ، 155 انعام(6) ، 56 و 204 اعراف(7) ، 56 حجر(15) ، 56 نور(24) ، 46 نمل(27) ، 10 حجرات(49) و 28 حدید(57).
إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ أَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوى وَ كانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ كانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيماً ﴿۲۶﴾
[به یاد آر] آنگاه که انکارورزان [مکّه در حدیبیه] قلباً دستخوش تعصّب، [آن هم] تعصّب جاهلیت شده بودند(1)، خدا آرامش [خاطری از جانب] خویش بر رسولش و بر مؤمنین القاء کرد و آنان را به اصل تقوا - که به آن سزاوارتر و اهل آن بودند - پایبند ساخت(2)؛ و خدا به هر چیزی داناست.
سوره فتح (48) آیه 26
صفحه
514
سوره
فتح (48)
آیه
26
1
این تعصّب از آن جهت بود که بر حذف کلمه بسم اللّه از عهدنامه صلح اصرار داشتند.
2
به آیه 22 مجادله(58) و اولئک کتب فی قلوبهم الایمان و ایدهم بروح منه توجّه فرمایید.
لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً ﴿۲۷﴾
خدا رؤیای رسولش را به تحقّق رساند، که به خواست خدا ایمن و بدون ترس [از دشمن] به مسجدالحرام وارد خواهید شد، در حالی که سرهای خود را تراشیده و موهای خود را کوتاه کرده‌اید؛ [خدا] چیزهایی را می‌دانست که شما نمی‌دانستید و علاوه بر فتح مکه، پیروزی نزدیک [خیبر] را [برای شما] تقدیر کرد.
سوره فتح (48) آیه 27
صفحه
514
سوره
فتح (48)
آیه
27